دانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با word دارای 23 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با word

چکیده  
مقدمه  
روش  
یافته‌ها  
نتیجه‌گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با word

نهج‌البلاغه، قم، دارالهجره، بی‌تا

آذربایجانی، مسعود، روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387

آذربایجانی، مسعود و موسوی‌اصل، سیدمهدی، درآمدی بر روان‌شناسی دین، تهران، سمت و قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385

آزموده، پیمان و دیگران، «رابطه بین جهت‌گیری مذهبی با سرسختی و شادکامی در دانشجویان»، روان‌شناسی (41)، س11، ش 1، بهار 1386

البرزى، محبوبه؛ حسن سامانى، بررسى رابطه اعتقادات مذهبى با افسردگى، اضطراب و فشار روانى در نوجوانان، در: اسلام و بهداشت روان 2 (مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روان در سال 1380)، تهران، معارف، 1382

بیانی، علی اصغر و همکاران، «رابطه جهت گیری مذهبی با اضطراب و افسردگی در دانشجویان»، علمی پژوهشی اصول بهداشت روانی، 1387، ش 3 (پیاپی 39)، ص 209-214

پناهی، علی‌احمد، «نقش نماز در‌آرامش روان»،‌روان‌شناسی و دین، 1387، ش 1

تان، سیانگ‌ـ‌یانگ و دانگ، نتالی جی، دخالت معنویت در بهبودی و تمامیت، ترجمه مهدی شیری، نقد و نظر (دین و بهداشت‌روانی 1)، 1383، ش33 و 34، ص 387-393

تبرایی، رامین؛ فتحی آشتیانی، علی؛ رسول‌زاده طباطبایی، کاظم، «بررسی سهم تأثیر جهت‌گیری مذهبی بر سلامت روان در مقایسه با عوامل جمعیت‌شناختی»،روان‌شناسی و دین، 1387، ش 3، ص 37-62

تورسن، کارل ای و همکاران، معنویت، دین و بهداشت-شواهد، موضوعات وعلائق، ترجمه احمدرضا جلیلی، نقد و نظر (دین و بهداشت‌روانی 1)، 1383، ش33 و 34، ص 166-216

جانبزرگی، مسعود، »جهت‌گیری مذهبی و سلامت روان»، پژوهش در پزشکی، دوره 31، زمستان 1386، ش 4، ص 345 -350

دادستان، پریرخ؛ جان‌بزرگی، مسعود و نوری، ناهید، «تأثیر روش تنش‌زدایی بر اضطراب، پیشرفت تحصیلی و حافظه کودکان دبستانی»، روان‌شناسی (17)، سال 5، ش 1، بهار 1380

دادستان، پریرخ، روانشناسی مرضی تحولی، تهران: سمت، 1376

سرگلزایی، محمد و دیگران، هم‌بستگی بین فعالیت‌های مذهبی و سلامت روانی، در: اسلام و بهداشت روان 1 (مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روان در سال 1380)، قم: نشر معارف، 1382، ص 215-222

شجاعیان، رضا؛ زمانی منفرد، افشین، ارتباط دعا با سلامت روانی و عملکرد شغلی کارکنان فنی صنایع مهمات‌سازی، فصلنامه اندیشه و رفتار، 1381، ش 2، ص 33-39

طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان، قم، اسماعیلیان، 1371

علی‌محمدی، کاظم، «بررسی رابطه میان شادکامی با جهت‌گیری مذهبی و شادکامی روان‌شناختی و افسردگی در دانش‌پژوهان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قم»، روان‌شناسی و دین، ش 2، 1387

غباری‌بناب و دیگران، «رابطه توکل به خدا با اضطراب، صبر و امیدواری در شرایط ناگوار در دانشجویان دانشگاه تهران»، اسلام و بهداشت روان، ش 1 (مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روان در سال 1380)، قم: نشر معارف، 1382، ص 127-151

کاپلان، روبرت ام و ساکوزو، دنیس پ، روان‌آزمایی، ترجمه علی دلاور، فریبرز درتاج، نورعلی فرخی، تهران، ارسباران، 1386

کجباف، محمد‌باقر؛ رئیس‌پور، حفیظ‌اله، «رابطه بین نگرش مذهبی و سلامت روانی در بین دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانه اصفهان»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ش 2، 1387، ص 31-43

کراز، ژاک، بیماری‌های روانی، ترجمه محمود منصور و پریرخ دادستان، تهران، رشد، 1381

کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، 1362

گنجی، حمزه، ارزشیابی شخصیت، تهران، ساوالان، 1388

محمدپور، احمدرضا، ویکتور امیل فرانکل بنیانگذار معنادرمانی، تهران، دانژه، 1385

مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374

نوربالا، احمدعلی، «شواهد پژوهشی در رابطه بین وابستگی مذهبی و افسردگی»، اسلام و بهداشت روان، ش1 (مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روان در سال 1380)، قم، نشر معارف، 1382، ص 15-22

Berman, S. L., Weems, C. F., & Stickle, T. R., Existential aدانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با wordiety in adolescents: prevalence, structure, association with psychological symptoms and identity development, Journal of Youth and Adolescence, 2006, 35(3), 303–310

Hullett, Michael A., A Validation Study of the Existential Aدانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با wordiety Scale, Middle Tennessee Psychological Association Nashville, Tennessee, April 30,

Mascaro, Nathan, Longitudinal Analysis of the Relationship of Existential Meaning with Depression and Hope, Dissertation Prepared for the Degree of Ph.D., Texas A&M University,

Shreve-Neiger, A.K.; Edelstein, B.A., Religion and aدانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با wordiety: A critical review of the literature, Clinical Psychology Review, 2004, 24, 379–397

The Existential Aدانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با wordiety Scale Test; In:

Weems, Carl F.; Costa, Natalie M.; Dehon, Christopher; Berman, Steven L., Paul Tillich’s theory of existential aدانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با wordiety: A preliminary conceptual and empirical examination, Aدانلود تحقیق رابطه اضطراب وجودی و اضطراب مرضی و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی با wordiety, Stress, and Coping, December, 2004, Vol. 17, No. 4, pp. 383_

چکیده

این مقاله به بررسی رابطه بین اضطراب وجودی و اضطراب مرضی، و مقایسه آنها در سه گروه افراد بزهکار، عادی و مذهبی می‌پردازد. روش پژوهش، از نوع پس‌رویدادی ـ مقایسه‌ای به روش هم‌بستگی است. برای جمع‌آوری داده‌ها از دو مقیاس «اضطراب وجودی گود» و «اضطراب کتل» که از اعتبار و روایی خوبی برخوردارند، استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش هم‌بستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک‌طرفه، تحلیل رگرسیون استفاده شد.

یافته‌های پژوهش نشان داد که بین اضطراب وجودی و اضطراب مرضی هم‌بستگی معنادار مثبت وجود دارد. اضطراب وجودی پیش‌بینی‌کننده اضطراب مرضی است. مقایسه افراد بزهکار، عادی و مذهبی در میزان اضطراب وجودی و مرضی معنادار بوده، دین‌داری و تحصیلات سهم زیادی در تأثیرگذاری بر کاهش اضطراب، به‌ویژه اضطراب وجودی داشت. در نهایت، اضطراب وجودی یکی از پایه‌‌ها و منشأ اضطراب مرضی است. افراد مذهبی کمتر از اضطراب وجودی رنج می‌برند؛ در مقابل، بزهکاران بیشتر به این نوع اضطراب مبتلایند؛ و این نشانگر تأثیر مثبت پایبندی مذهبی، و اثر منفی بزهکاری بر اضطراب است.

کلید واژه‌ها: اضطراب وجودی، اضطراب مرضی، معنای زندگی، دین‌داری، بزهکاری.

مقدمه

انسان تنها موجودی است که نه‌تنها هست، بلکه هستی او با آگاهی از کیستی و چیستی همراه است. این آگاهی، پرسشی را که او چه کسی است و یا چه‌چیزی می‌تواند بشود را نیز دربرمی‌گیرد.61 اولیای دین از پیشگامان توجه‌بخشی به این نیاز بشری و آگاهی از معنای زندگی‌اند؛ که انسان پاسخ مناسبی به این پرسش‌های اساسی بیابد که از کجا آمده است، آمدنش به چه دلیل بوده و به کجا می‌رود

با وجود این‌همه پیشرفت‌و رشد سرسام‌آور فناوری و رفاه مادی، دنیای امروز ما بسیار ناپایدار و نامطمئن شده است. بسیاری از افراد از یک احساس تنهایی و ناامیدی رنج می‌برند و در احساسی از بی‌معنایی دست‌وپا می‌زنند که بیشتر همراه با پوچی و تهی شدن (خلاء وجودی)63 است. همین مسئله، ریشه روان‌آزردگی و اضطراب روزمره‌ای است که سلامت روانی آنان را تهدید می‌کند

اگرچه حدی از اضطراب برای تأمین سازش‌یافتگی فرد لازم است، اما حالت‌های اضطرابی فزون‌یافته، حتی «اضطراب روزمره» که از نگاه برخی روان‌شناسان و ضوابط تشخیصی مجموعه‌های تشخیصی و آماری بیماری‌های روانی (DSM یا ICD) به دور مانده است،65 می‌توانند مانع‌های قابل ملاحظه‌ای را در تحقق امکانات بالقوه فرد ایجاد کرده، پایه‌ای برای بسیاری از اختلالات روانی ‌شوند

مکتب‌ها، اندیشمندان و نویسندگان مختلف، خاستگاه اضطراب را به عوامل متفاوتی نسبت داده‌اند. اسلام، ضعف ایمان، دوری از منبع هستی‌بخش، یاد خدا و ازخودبیگانگی انسان را منشأ اضطراب و استرس معرفی می‌کند.67 رویکرد وجودگرایی، در ساختاری پویشی شبیه روان‌تحلیل‌گری، خاستگاه اضطراب را مسائل هستی‌شناختی، نیازهای پاسداشت وجود خود و نگرانی‌‌های نهایی68 تشکیل‌دهنده روان‌پویه‌‌های وجودی،69 چون مرگ، تنهایی و بی‌معنایی می‌داند که اضطراب را فرامی‌خوانند. از نظر هر دو نظام، روان‌تحلیل‌گری و روان‌درمانی وجودی اضطراب باعث شکل‌گیری آسیب‌های روانی می‌شود.70 کرکگار71 (1855 – 1813) «اضطراب وجودی»72 را خاستگاه اولیه بیماری‌های روانی می‌دانست.73 پل تیلیش74 درباره این نوع اضطراب می‌گوید: «اضطراب آگاهی وجودی از نیستی است».75 رولو می76 نیز اضطراب را به‌صورت «تهدید وجود یا ارزش‌هایی که وجودمان با آنها شناخته می‌شود» تعریف می‌کند.77 تیلیش اضطراب وجودی را بر اساس سه جهت تهدید وجود توسط نیستی، به سه نوع تقسیم می‌کند: الف) «اضطراب مرگ» یا سرنوشت، در تأیید خود وجودی انسان؛ ب) «اضطراب بی‌معنایی» یا پوچی، در تأیید خودِ معنوی؛ و ج) «اضطراب محکومیت» یا گناه، در تأیید خودِ اخلاقی

پژوهش‌های تجربی نیز ارتباط معنادار اضطراب وجودی با بیماری‌های روانی، و معناداری زندگی با سلامت روانی را تأیید ‌کرده‌اند. استرجن و حاملی79 در پژوهش‌های خود، بین اضطراب وجودی و رگه اضطرابی (AT) رابطه معنادار یافتند.80 در پژوهش هالت،81 بین سطح اضطراب وجودی بالا و افسردگی بالا، پیگردی اهداف معرفتی 82(SONG) بالا و هدفمندی در زندگی (PIL)83 پایین، هم‌بستگی معناداری وجود داشت.84 ومز و همکارانش85 در دو نمونه پژوهشی نتیجه‌گیری کردند که اضطراب وجودی و نشانگان اضطراب با افسردگی رابطه مستقیمی دارند.86 برمن و همکارانش87 نیز در پژوهش خود ارتباط معکوس اضطراب وجودی و سلامت روانی را یافتند.88 پژوهش گسترده ماسکرو89 در یک نمونه 395 نفری، با به‌کارگیری انواع مختلف آزمون‌های روان‌شناختی نشان داد که به‌کارگیری معنا تأثیر یک‌سویه بر افسردگی دارد؛ بدین صورت که معناداری کاهش‌یافته، به افزایش نشانگان افسردگی می‌‌انجامد؛ همچنین افراد دارای سطح معنای ‌وجودی کم، بیشتر از افراد دارای سطح معنای افزوده، نشانگان بیشتر افسردگی را در پاسخ به میزان استرس زیاد، تجربه می‌کنند

در این میان، دین از مهم‌ترین عواملی است که زندگی بشری را معنا می‌بخشد و از رنج‌ها، اضطراب‌ها و تنیدگی‌ها رهایی می‌دهد. اساساً از اهداف بسیار مهم اسلام رها ساختن انسان از پوچ‌گرایی، ارائه تصویری روشن و با‌معنا از زندگی و حیات جاویدان، تحریک به سوی گام برداشتن در مسیری هدفمند و معنادار، و رسیدن به رشد، تعالی و خوشبختی است.91 پژوهش‌های بسیاری تأثیر مثبت دین‌داری و عوامل مذهبی بر افزایش سطح بهزیستی و سلامت روانی، بهبودى بیماری‌‌های روانى و جسمی، مقاوم کردن افراد در برابر تنیدگی‌، اضطراب و افسردگی، و ایجاد آرامش، امید، معناداری و شادکامی را به دست آورده‌اند.92لارسون93 و دیگران در بررسی 139 مطالعه تحقیقاتی، و ماتیوس94 با بازبینی بیش از 200 پژوهش، به‌طورکلی رابطه مثبتی را بین باورهای مذهبی، التزام دینی و بهداشت روانی یافتند.95 جهت‌گیری مذهبی درونی‌نیز بیشتر از بیرونی در سلامت‌روانی و کاهش اقدام‌های انتحاری، که بیشتر در نتیجه عدم معناداری زندگی، ناامیدی و شکست هستند، تأثیر دارد

با وجود پژوهش‌های تجربی اندک در حوزه هستی‌نگری، تحقیق‌هایی یافت‌می‌شود که ارتباط دین‌داری و اضطراب وجودی را مطالعه قرار کرده‌اند. پژوهشاسترجن و حاملی نشان داد که جهت‌گیری مذهبی درونی بر کاهش اضطراب وجودی و رگه اضطرابی تأثیر دارد

با توجه به تلاش زیاد برای یافتن تحقیق داخلی در زمینه اضطراب وجودی و کمبود پژوهش میدانی مربوط، و نیز اهمیت فوق‌العاده این موضوع در آسیب‌شناسی روانی، و مطالعات اندک داخلی و خارجی98 درباره تأثیر اضطراب وجودی بر اضطراب مرضی و میزان این اضطراب در گروه‌های مختلف مردم با سبک‌های زندگی مذهبی، سالم و بزهکارانه، ضروری است تا در این زمینه پژوهشی صورت پذیرد. بنابراین، به هدف پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها که آیا اضطراب وجودی با اضطراب مرضی رابطه دارد، و آیا بین اقشار مختلف مردم، به ویژه کسانی که مرتکب بزهکاری می‌شوند و کسانی که پایبندی مذهبی بیشتری دارند، تفاوت معناداری وجود دارد، به انجا پژوهشی با عنوان «رابطه بین اضطراب وجودی و اضطراب مرضی، و مقایسه آنها در افراد بزهکار، عادی و مذهبی با تحصیلات عالی» اقدام کردیم

روش

این پژوهش از نوع پس‌رویدادی ـ مقایسه‌ای به روش هم‌بستگی است. جامعه آماری شامل 100 نفر است که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی از نمونه‌های در دسترس، از سه گروه بزهکاران محبوس در ندامتگاه قم (30 نفر)، جمعیت عادی شهرستان میانه (32 نفر) و افراد مذهبی مشغول به تحصیل در سطح عالی حوزه و مؤسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی(ره) قم (38 نفر)، انتخاب شدند. از مزایای جامعه آماری این پژوهش، فراگیری نمونه‌های آن در اقشار مختلف مردم از نظر سن، تحصیلات و سبک زندگی است، که در جدول 1 توصیف شده است

جدول 1ـ فراوانی تحصیلات و میزان سن نمونه‌ها

افراد

فراوانی

تحصیلات

فراوانی

سـن

سال

مذهبی

بی‌سواد و ابتدایی

حداقل

سیکل

عادی

دیپلم

حداکثر

کاردانی و کارشناسی

بزهکار

کارشناسی‌ارشد و بالاتر

میانگین

5/

کل

کل

مشارکت‌کنندگان به‌صورت داوطلب، آزاد و بدون ذکر نام و نام خانوادگی پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند؛ و به گروه زندانیان نیز اطمینان داده شد که اطلاعات آنها محرمانه و برای کار پژوهشی است. ابزارهای این پژوهش شامل دو مقیاس زیر است

1 مقیاس اضطراب وجودی گود: این مقیاس را لورنس و کاترینا گود99 در سال 1974 در 32 ماده ساخته‌اند.100 این آزمون در پژوهش کنونی به روش آلفایکرونباخ اعتباریابی گردید،101 که ضریب آلفای خوبی برابر با 888/0 = به دست آمد. هم‌سانی درونی این پرسش‌نامه به روش دونیمه‌سازی نیز به دست آمد که عبارت است از

جدول 2 ـ پایایی مقیاس اضطراب وجودی به روش دونیمه‌سازی

آلفای کرونباخ

بخش اول

721/

بخش دوم

862/

هم‌بستگی بین دو فرم

780/

ضریب اسپرمن ‌ـ براون

876/

ضریب دونیمه‌سازی گاتمن

868/

هالت در سال 1994 به منظور مطالعه روایی مقیاس اضطراب وجودی102 اقدام به پژوهشی با نمونه آماری 447 نفر کرد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که این پرسش‌نامه با آزمون‌های هدفمندی در زندگی پیگردی اهداف معرفتی و افسردگی، روایی همگرا و واگرای مطلوبی دارد. هم‌بستگی کل 66/0 بود که نشان از قدرت روایی بالای این آزمون دارد

 دانلود مقاله سیر تکاملی ابعاد اجتماعی ولایت فقیه از دوران مغول تا مشروطه با word دارای 38 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله سیر تکاملی ابعاد اجتماعی ولایت فقیه از دوران مغول تا مشروطه با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله سیر تکاملی ابعاد اجتماعی ولایت فقیه از دوران مغول تا مشروطه با word

چکیده  
مقدمه  
تشیع و مغول  
1 سیر تکاملی رشد فرهنگ تشیع در میان مغول‌ها  
2 عوامل تمایل به تشیع در میان ایلخانان  
اعلان رسمیت مذهب تشیع  
3 تکامل فرهنگ ایرانی نتیجه تشیع مغول‌ها  
سیر تکامل اجتماعی ولایت فقها در جامعه  
سیر تکامل اجتماعی ولایت فقها در میان عامه مردم  
رشد اهل سنت دوازده امامی  
رشد شیعه غالی و جنبش خاندان صفوی  
سیر جامعه ایران از تصوف به تشیع خالص  
سیر تکامل اجتماعی ولایت فقها در سطح نخبگان اجتماع  
مرحله اول دوره حاکمیت مغول  
خواجه نصیر الدین طوسی  
خواجه و گسترش زعامت شیعه  
علامه حلی و نظریه ولایت فقیه  
سیره عملی علامه حلی در جذب مخالفان  
کارهای علامه حلی  
شهید اول  
مرحله دوم دوره حاکمیت صفوی و قاجار  
مهاجرت علمای شیعه به ایران‌  
همکاری با سلاطین شیعه مذهب  
بیان حقایق دینی تشیع در مقابل تصوف و تعدیل تصوف  
انتقاد از شاهان صفوی  
تسلط مکتب اصولی در میان علمای تشیع  
فراهم شدن زمینه‌های اجتماعی حاکمیت فقها و تحقق عملی نظریه ولایت فقیه  
تحقق عملی حکومت فقها در عرض حکومت سیاسی قاجار  
نتیجه‌گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله سیر تکاملی ابعاد اجتماعی ولایت فقیه از دوران مغول تا مشروطه با word

ابرو، حافظ، مجمع التواریخ السلطانیه، تحقیق محمد مدرسی زنجانی، تهران، 1362

ابولحسنی (منذر)، علی، سلطنت علم و دولت فقر، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، 1374

احتشام السلطنه، خاطرات احتشام‏السلطنه، به کوشش سیدمحمدمهدی موسوی، چ دوم، تهران، زوّار، 1367

اشپولر، برتولد، تاریخ مغول در ایران؛ سیاست، حکومت و فرهنگ دوره ایلخانان، ترجمه محمود میرآفتاب، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تهران،‌شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ‎

افشار، ایرج، اوراق تازه یاب مشروطیت و نقش تقی زاده، تهران، جاویدان، 1359

افندی، میرزا عبد الله، ریاض العلماء، به اهتمام سیداحمد حسینی اشکوری، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، بی‌تا

اوبن، اوژن، ایران امروز 1907ـ1906، ترجمه علی‏اصغر سعیدی، تهران، زوّار، 1362

آجودانی، ماشاءالله، مشروطه ایرانی، چ دوم، تهران، اختران، 1383

آژند، یعقوب، قیام شیعی سربداران، تهران، گسترده، 1363

بحران دموکراسی در مجلس اول: خاطرات و نامه‌های خصوصی میرزا فضلعلی آقا تبریزی، تحقیق از غلامحسین میرزا صالح، تهران، طرح نو، ‎

بحرانی، شیخ یوسف، لؤلؤه البحرین، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، بی‌تا

بیانی، شیرین، دین و دولت در ایران عهد مغول، چ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1370

تنکابنی، میرزا محمد، قصص العلماء، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، بی‌تا

تهران، آغا بزرگ، طبقات اعلام الشیعه، تحقیق علی‌نقی منزوی، تهران، اسماعیلیان، بی‌تا

تهرانی، آقابزرگ، نقباء البشر، تعلیقات سید عبد العزیز طباطبائی، مشهد، دارالمرتضی، ج 2، 1404ق

جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، چ سوم، قم، انصاریان، 1380

جعفریان، رسول، دین و سیاست در عهد صفوی، قم، انصاریان، 1370

جعفریان، رسول، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ج 2، 1379

حائری، عبدالهادی، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران‌، امیرکبیر، 1367

حسینیان، روح‌الله، تاریخ سیاسی تشیع تا تشکیل حوزه علمیه قم (مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی ایران)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ‎

الحلبی، ابی‌الصلاح، الکافی فی‌الفقه، تحقیق رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علی(ع)، ‎

خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان، بی‌تا

درکرویس، دیرک وان، شاردن و ایران تحلیلی از اوضاع ایران در قرن هفدهم میلادی، ترجمه حمزه اخوان تقوی، چ دوم، تهران، فرزان، 1384

رحمان ستایش محمدکاظم و فروشانی، نعمت‌الله، حکومت اسلامی در اندیشه فقیهان شیعه، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک، 1385

رمضان نرگسی، رضا، «بازنگرى آراى حامد الگار درباره روحانیان شیعه»، آموزه، کتاب چهارم، مؤسسه امام خمینی، 1383، قم

روملو، حسن بیک، احسن التواریخ، تالیف، به تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، بابک، ‎

سبحانی، جعفر، اللجنه العلمیه فی مؤسسه الامام الصادق، قم، موسوعه طبقات الفقهاء، المؤسسهالامام الصادق، ‎1418ق

شاردن، سفرنامه شاردن «قسمت اصفهان»، ترجمه حسین عریضی، اصفهان، 1330

شاردن، سیاحتنامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، 1345

شمس گیلانی، حسن، تاریخ علماء و شعرای گیلان، تهران، کتاب فروشی و چاپخانه دانش، 1327

شمس‌الدین محمد بن مکی (شهید اول)، غایه المراد فی شرح نکته الارشاد، تصحیح رضا مختاری و…، قم، مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه، 1414ق

زین‌الدین‌بن علی العاملی الجبعی (شهید ثانی)، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق و تصحیح حسن محمد آل قبیسی العاملی، بیروت، مؤسسه الوفاء، ‎1404ق

شیخ‌مفید، ابی‌عبدالله محمدبن محمدبن النعمان العکبری البغدادی، المقنعه، تحقیق جامعه مدرسین، قم، مؤسسهالنشر الاسلامی، ‎1410ق

طباطبایی، عبدالعزیز، مکتبه العلامه الحلی، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1374ش

علامه حلی، الحسن‌بن یوسف‌بن المطهر، تذکره الفقها، تحقیق مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاءالتراث، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاءالتراث، ‎1414ق

فتحی، نصرهالله، زندگینامه شهید نیکنام ثقهالاسلام تبریزی (1277 – 1330) هجری، و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی، ‎

فخرائی، ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، چ سوم، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1371

فضل‌الله، رشیدالدین، جامع التواریخ، تصحیح کریمی، تهران، اقبال، 1362

قاسانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، تاریخ الجایتو، به کوشش مهین همبلی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348ش

قمی، میرزا ابوالقاسم، جامع ‌الشتات، جامع با تصحیح و اهتمام مرتضی رضوی، تهران، کیهان، ‎

کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، تحقیق مکتب الاعلام الاسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ‎1422ق /‎

الکتبی، محمدبن شاکربن احمد، فوات الوفیات، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا

کربلایی، حسن، تاریخ دخانیه، به کوشش رسول جعفریان، قم، الهادی، 1377

الکرکی، علی‌بن الحسین، جامع‌المقاصد فی شرح‌القواعد [حسن‌بن یوسف علامه حلی]، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، لاحیاءالثرات، ‎1408ق. ـ‎1411ق. / 1367 – ‎

کشمیری، محمد علی، نجوم السماء، بی‌جا، لنکهو، 1303ق

کمپفر، انگلبرت، سفرنامه کمپفر، ترجمه کسکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1363

الکهنوی الکشمیری، محمدمهدی، نجوم السماء، قم، مکتبه بصیرتی، ‎1396ق

الگار، حامد، ایران و انقلاب اسلامى، بی‌جا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، 1358

الگار، حامد، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت ایران، چ دوم، تهران، ابوالقاسم سری، 1359

لسان‌الملک سپهر، میرزا محمد‌تقی، ناسخ ‌التواریخ: سلاطین قاجاریه، به کوشش محمد‌باقر بهبودی، چ دوم، تهران، اسلامیه، ‎

لسان‌الملک سپهر، میرزا محمد‌تقی، ناسخ ‌التواریخ: سلاطین قاجاریه، به کوشش محمد‌باقر بهبودی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا

اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا

مرتضوی، منوچهر، مسائل عصر ایلخانان، تهران، آگاه، 1370

مسعود میرزا ظل السلطان، تاریخ سرگذشت مسعودی، تهران، بی‌نا، 1325ق

ملک زاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، چ چهارم، تهران، علمی، 1373

ملک‏المورخین سپهر، عبدالحسین خان، یادداشتهای ملک المورخین و مرآت الوقایع مظفّری، تصحیحات و توضیحات و مقدمه‏های عبدالحسین نوایی، تهران، زرین، 1368

منهاج سراج، عثمان بن محمد، طبقات ناصری یا تاریخ اسلام و ایران، تصحیح و مقابله و تحشیه عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، ‎

مهدی مجتهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، بی‌جا، زرین، 1377

میرزا محمد حسن خان اعتماد السلطنه، تهران، وقایع روزانه دربار، بی‌تا‌

النجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تصحیح و تحقیق و تعلیق رضا الاستادی، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، بی‌تا

نجفی، موسی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، بررسی مؤلفه‌های دین ـ مدنیت و تکوین دولت ـ ملت در گستره هویت ملی ایران، چ دوم، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1381

نجفی، موسی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، بررسی مؤلفه‌های دین ـ مدنیت و تکوین دولت ـ ملت در گستره هویت ملی ایران، چ دوم، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1381

نجفی، موسی، تعامل دیانت و سیاست در ایران، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1387

نخجوانی، تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران، طهوری، 1357ش

النراقی، احمدبن محمدمهدی، عوائد الایام، حققه مرکز الابحاث والدراسات الاسلامیه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی مرکز النشر، ‎

هالم، هاینس، تشیع، ترجمه محمدتقی اکبری، قم، ادیان، 1384

هدایه العوام، برگ 155، نسخه خطی شماره 1775 کتابخانه آیت‌الله نجفی یدالله، هنری لطیف پور، فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1379

چکیده

پذیرش مردمی ولایت فقیه یک روند تاریخی داشته است که بیشترین تلاش برای طرح اجتماعی آن از دوره مغول و همزمان با سقوط خلافت توسط علمای بزرگی همچون شهید اول، خواجه نصیر الدین طوسی، علامه حلی و ; برداشته شد. این عالمان شیعی، ابتدا با نفوذ در حکومت مغول و سپس، با شیعه کردن حاکم مغول، همچنین اعمال ولایت در حکومت‌های شیعی صفویه و دخالت مستقیم در جامعه، توانستند جامعه را با ولایت فقیه در عرض ولایت سیاست حکام آشنا سازند.این آشنایی آن‌گاه همگانی شد که در دوره قاجاریه با پیروزی اصولیون، ولایت سیاسی – مذهبی علما در عرض حکومتِ سیاسی شاهان قاجار تأسیس شد. ولایت فقیه در نهضت تنباکو و مشروطه فراگیر و صورت بین‌المللی به خود گرفت. انقلاب اسلامی نمونه کامل ولایتی بود که علمای سابق پایه‌های اجتماعی آن را استحکا بخشیده بودند.

کلید‌واژه‌ها: ولایت فقیه، قاجاریه، صفویه، تشیع، یلخانان مغول، فرهنگ ایرانی،خواجه نصیرالدین، علامه حلی، شهید اول.

مقدمه

مطالعه ولایت فقیه از دو جنبه متصور است

1 «نظری» که مراد از آن مطالعه ولایت فقیه از نگاه فقهی، کلامی، قرآن و حدیثی، حقوقی و سیاسی است که در آن موضوعاتی مثل مشروعیت، حیطه‌های اقتدار و ; بررسی می‌شود. درباره جنبه نظری کتاب‌های زیادی از جمله «ولایت فقیه نوشته آیت‌الله جوادی آملی»، «قرآن و ولایت فقیه نوشته احمد آذری قمی»، «دموکراسی در نظام ولایت فقه نوشته مصطفی کواکبیان»، «حاکمیت در اسلام از سیدمهدی موسوی خلخالی» و ; نوشته شده است

2 «اجتماعی» که مراد مطالعه ابعاد عینی و اثرات خارجی حکومت ولی فقیه می‌باشد که در این مقاله سیر مقبولیتِ اجتماعی حکومت فقها مورد بحث قرار گرفته است

اما درباره ابعاد اجتماعی و عینی ولایت فقیه کمتر کتابی نوشته شده است، شاید علت این امر آن باشد که ابعاد عینی و تاریخی معمولاً بعد از وقوع و گذشت یک دوره متنابهی مورد مطالعه قرار می‌گیرد

در این تحقیق به اجمال، سعی شده مراحل رشد تاریخی ولایت فقیه و مشاهده ابعاد سیاسی و اجتماعی آن، از دوره مغول تا سال‌های پیش از مشروطه در جامعه ایران مورد بررسی قرار گیرد. ابتدا، در مورد چگونگی تشیعِ مغول‌ها و رواج تشیع توسط آن‌ها سخن گفته شده، سپس به صورت خلاصه سیر تاریخی جریان تکاملی ولایت فقها در این هفت قرن از نظر خوانندگان خواهد گذشت

لازم به یاد‌آوری است که ورود علما به دستگاه مغول یا بعدها در صفویه از باب همکاری با حکومت ظلمه یا درباری شدن نبود، بلکه از این جهت که آنان حکومت را حقّ خود می‌دانستند (تلقی یگانگی سیاست و دیانت) و موقعیت‌های پیش آمده را مغتنم می‌شمردند

تشیع و مغول

1 سیر تکاملی رشد فرهنگ تشیع در میان مغول‌ها

حملات مغول با همه خسارتی که به جهان اسلام وارد ساخت، یک فایده هم داشت و آن اینکه به تسلط سیاسی – مذهبی یک فرقه خاص بر ایران پایان داد. تا پیش از آن به علت آنکه اهل سنت حاکم بودند و فقهای حنفی بر اکثر بلاد ایران سلطه داشتند، تعصب مذهبی خاصی بر مراکز علمی سرزمین‌های شرق و مرکز اسلامی حکمفرما بود. بطوری که آنان هیچ گاه نظر مخالفان را برنمی‌تافتند. از این‌رو از مدت‌ها پیش از حمله مغول، رشد علمی در مراکز علمی متوقف گشته بود

از سوی دیگر، دین مغولان، آیین شمنی بود؛ نوعی یگانه پرستی آمیخته به شرک که در آن ایزدان گوناگون با مرتبه‌های پایین‌تر در نگهداری و نظم کائنات با خدای بزرگ و خالق جهان سهیم شناخته می‌شدند. بت‌های گوناگونی به عنوان مظاهر این ایزدان پرستش می‌شدند

مغول‌ها در چنین فضای فرهنگی وارد ایران شدند. در ایران پیش از مغول نیز اوضاع فرهنگی ـ مذهبی به گونه‌ای بود که، بزرگترین تهمت و مستمسک تکفیر، تهمت رفض، اعتزال، الحاد و هواخواهی علویان و فاطمیان بود. در دوره مغول، کم کم رنگ تهمت عوض شد، و بازار تعصبات مذهبی از گرمی افتاد و اگر هم تعصبی بود، تعصبی رو به زوال و محروم از حمایت حکومت و بقیه و دنباله خوی اجتماعی گذشته است. آزادی مباحثات و مناظرات مذهبی و مصونیت اصحاب عقاید مختلف و محترم بودن علمای مذاهب شافعی، حنفی و شیعه در دربار ایلخانان، از مظاهر بارز این خرق تعصب به شمار می‌رود

بنابراین، مغول‌ها در این فضای باز مذهبی و اعتقادی با مقایسه تعالیم بلند اسلامی با تعالیم ابتدایی شمنی، به خرافاتی بودن عقاید خود پی بردند. و بخش زیادی از آن‌ها تصمیم گرفتند مسلمان شوند. امّا از سوی دیگر، ایران منبعی از انواع مذاهب اسلامی بود. در فضای آزادی مذهبی موجود، هر کسی، مذهب خود را تبلیغ می‌کرد. در حالی که،‌ برخی از این مذاهب مثل اسماعیلیه و اهل سنت مستقیماً با مغول‌ها در حال جنگ بودند، برخی دیگر مثل زیدیه و اثناعشری در مقابل دشمنان مغول‌ها قرار داشتند. از این رو، طبیعی بود که مغول‌ها نسبت به کسانی که به مذهب مخالفان درآیند، به دیده دشمنی بنگرند، به‌خصوص که لازمه پذیرفتن مذهب اهل سنت، گردن نهادن به خلافت عباسی ضعیفِ مستقر در مصر بود؛ مصری که مغول‌ها قصد تصرف آنجا را داشتند. از این‌رو، می‌بینیم که سلطان احمد تکودار، فرزند هلاکوخان وقتی به مذهب اهل سنت درآمد، مورد خشم امرا و بزرگان مغول واقع شد.3 در نهایت، فردی مشرک، به نام ارغون، که وزیری یهودی داشت، به جای او نشست؛ زیرا آن‌چه در این دوره مایه تکفیر، تهمت و موجب عذاب و محنت محسوب می‌شد، رابطه داشتن با سلاطین مصر و شام و مسلمانان آن دیار است

در همین زمان اسلام صوفیانه با گرایشات شیعه‌گری که نسبت به اهل‌بیت پیامبر(ص) اظهار علاقه و مودت می‌کردند، در کشور ایران در سطح وسیعی خود نمایی می‌کرد. بخشی از مغول‌ها، که پی به خرافاتی بودن دین اجدادی خود برده و دنبال راهی برای پذیرش اسلام بودند، برای آنان فرصتی پیش آمد که درباره این مذهب بیندیشند. از این‌رو، موقعیت نسبتاً خوبی برای مذهب طرفدار اهل‌بیت(ع) در ایران فراهم آمده بود. غازان خان مغول نیز به این نکته واقف بود و همه‌جا گرایشات شیعی خود را در محبت به اهل‌بیت(ع) اظهار می‌کرد. با این کار اولاً، در عین مسلمان بودن می‌توانست با خلیفه بجنگد و در این جنگ، با استمداد از عتبات عالیات و با عنوان جهاد به جنگ رفته و پس از مدت‌ها توانست فتوحات چشم‌گیری بدست آورد. که شعار وی این بود که می‌خواهد مسلمانان و ممالک اسلامی را از جور و بیداد ملوک مصر و امرای سرکش شام نجات دهد، کلیه مسلمین را در زیر لوای واحد امپراطوری اسلام گرد آورد. طبیعی است که این امر تنها می‌توانست با کمک گرفتن از مذهب تشیع امکان‌پذیر باشد.4 در عین حال، به دلیل هژمونی مذهب اهل سنت، جرأت نداشت رسماً از مذهب تشیع دفاع کند.. حافظ ابرو در این باره می‌نویسد: «پادشان غازان را میلی تمام بدان طایفه(شیعه) بود. اما هرگز از غایت کنایت اظهار نکردی و رعایت مصلحت عام فرمودی و کسی را زهره آن که اظهار کند نبودی»

بنابراین، از یک سو، هرچند غازان خان رسماً تشیع را به عنوان مذهب خودش اعلان نکرد، امّا گرایشات شیعی او غیر قابل انکار بود. از آن جمله اسم خلفاء سه‌گانه را از خطبه نماز جمعه انداخت.6 سادات را محترم می‌شمرد، دستور دارد تا در تمامی بلاد معتبر چون اصفهان و شیراز و بغداد و … دار السیاده سازند تا سادات در آنجا فرو آیند… و دستور داد تا جهت مشهد امام حسین‌علیه‌السلام نهری جاری گردانیدند.7 از عتبات عالیات زیارت کرده و برای قبر آقا امام حسین‌علیه‌السلام پرده‌های با عظمتی که به جهت آنجا ترتیب داده بود، نصب کردند و به مجاوران و حاضران و زائران قبر آن بزرگوار کمک کردند و برای سادات مقیم آنجا مقرری تعیین کردند8 از سوی دیگر، جلوس سلطان محمود غازان، بی تردید نه تنها حکومت مغول در ایران را تبدیل به سلطنتی مأنوس و ایرانی کرد، بلکه از پرتو تحولات اجتماعی و دینی و خاتمه بخشیدن به تعصبات مذهبی حاد و محروم ساختن پیروان مذهب سنت از حمایت دولت و حکومت زمینه را برای برخورد طبیعی آرا و عقاید مذهبی و ظهور تمایلات نهفته و سرکوفته ایرانیان و رشد آزادانه گرایش‌های علمی – شیعی آماده ساخت

از این‌رو، مشخصات و رنگ ایرانی، سلطنت غازان از لحاظ اعتقاد به اسلام بدون رنگ و صبغه عربی و انطباق با گرایش مذهبی مستقل جامعه ایران در دوره اسلامی، که توجّه به تشیع صورت برجسته و نهایی آن به شمار می‌رود، بیش از همه دولت‌های سابق، و در طول هفت سده از آغاز دوران اسلامی تا عهد غازان بی‌نظیر و منحصر به فرد بود

2 عوامل تمایل به تشیع در میان ایلخانان

 دانلود مقاله تحلیلی بر جایگاه بیت‌المال از منظر فقه با word دارای 28 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله تحلیلی بر جایگاه بیت‌المال از منظر فقه با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله تحلیلی بر جایگاه بیت‌المال از منظر فقه با word

چکیده  
مقدمه  
مفهوم بیت المال  
اقسام بیت المال  
مصادیق بیت المال مسلمین از قسم دوم  
1 انفال  
مالکیت بیت المال در عصر غیبت  
موارد مصرف بیت المال  
اهتمام حضرت علی  علیه السلامبه بیت المال  
حسابرسی دقیق از کارگزاران  
نظارت بر بیت المال  
نظارت بر مخارج امیرالحاج  
احتیاط شدید امام علی  علیه السلامدر بیت المال  
l.نگرانی نسبت به بیت المال به هنگام مرگ:  
نتیجه گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله تحلیلی بر جایگاه بیت‌المال از منظر فقه با word

نهج الهبلاغه، ترجمه محمد دشتى، 1385، چ سوم، قم، اندیشه هادی

ابن اثیر، مبارک بن محمد جزری، 1364ق، النهایه، قم، اسماعلیان

ابن منظور، محمدبن مکرم، 1408ق، لسان العرب، بیروت، احیاءالتراث

انصاری، مرتضی،1280ق، کتاب الخمس، بی جا، مکتبه الفقهیه

آشتیانی، میرزامحمد،1404ق، القضا، قم، دارالهجره

بحرانی، یوسف، 1408ق، الحدائق الناضره، قم، نشر اسلامی

بروجردی، مرتضی، 1407ق، مستند العروه الخمس، تقریر بحث السید ابو القاسم الخوئی، قم، طبع العلمیه

جوهری، اسماعیل بن حماد، 1407ق، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین

حر عاملی، محمد بن حسن، 1408ق، وسائل الشیعه، قم، آل البیت(ع)

حسن زاده آملی، حسن، بی تا، تکمله منهاج البراعه، بی جا، بی نا

حلبی، سید حمزه بن علی بن زهره، 1417ق، غنیه النزوع، قم، مؤسّسه امام صادق

حلی، حسن بن یوسف بن المطهر، 1413ق، قواعد الاحکام، قم،نشر اسلامی

ـــــ ، 1414ق، تذکره الفقها، قم، مؤسّسه آل البیت(ع)

حلی، محمد بن منصور بن احمد بن ادریس، 1417ق، السرائر، قم، نشر اسلامی

خوری، سعید، 1403ق، اقرب الموارد، قم، طبع مکتبه المرعشی النجفی

خوئی، سیدابوالقاسم، 1410ق، تکمله منهاج الصالحین، قم، مدینه العلم

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دارالقلم دمشق و دارشامیه

سبزواری، محمدباقر، 1423ق، کفایه الاحکام، قم، نشر اسلامی

شهید ثانی، 1413ق، مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسه معارف اسلامیه

صدوق، محمدبن علی، 1424ق، خصال، قم، نشر اسلامی

طباطبایی حکیم، سیدمحسن، 1391ق، مستمسک العروه، نجف، مطبقه الآداب

طباطبایی، سیدعلی، 1412ق، ریاض المسائل، قم، نشر اسلامی

طوسی، محمد بن حسن، 1411ق، الخلاف، قم، نشر اسلامی

ـــــ ، 1415ق، النهایه، قم، طبع قدسی محمدی و دارالکتاب اسلامی

ـــــ ، 1428ق، مبسوط، قم، نشر اسلامی

عاملی، محمد بن مکی (شهید اول)، 1414ق، الدروس الشرعیه، قم، نشر اسلامی

کاشف الغطاء، 1421ق، کشف الغطاء، قم، الاعلام الاسلامی

کلینی، محمد بن یعقوب، 1367ق، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه

لویس، معلوف، 1996م، المنجد، بیروت، دارالمشرق

مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، چ دوم، بیروت، مؤسسه الوفاء

محقق ثانی، علی بن حسین، 1408ق، جامع المقاصد، قم، آل البیت

محقق حلی، نجم الدین، 1389ق، شرایع الاحکام، نجف، آداب

مفید، محمد بن محمد نعمان، 1410ق، المقنعه، قم، نشر اسلامی

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، 1405ق، مجمع الفائده و البرهان، قم، نشر اسلامی

مقری، احمد بن محمد بن علی، 1405ق، المصباح المنیر، قم، دار الهجره

موسوی خمینی، سیدروح اله، 1416ق، تحریر الوسیله، قم، نشر اسلامی

ــــ ، 1426ق، البیع، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره

نجفی، محمدحسن، بی تا، جواهر الکلام، تهران، داراحیا ء التراث  بیروت دارالکتب

نراقی، احمد بن محمد مهدی، 1415ق، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، قم، آل البیت

یزدی، سیدمحمدکاظم، 1424ق، العروه الوثقی، قم، نشر اسلامی

چکیده

از جمله تقسیمات بیت المال، به بیت المال المسلمین و بیت المال امام و تقسیم بیت المال المسلمین، به بیت المال خاص و عام، مالک بیت المال امام، شخصیت حقوقی امام معصوم علیه السلام در عصر حضور، و شخصیت حقوقی ولی فقیه، متصدی اداره جامعه در عصر غیبت است. یکی از مصادیق بیت المال امام، خمس درآمد های کسب است که باید در اختیار مرجعی باشد که متصدی اداره جامعه است. مالک بیت المال المسلمین، عموم مسلمانان هستند و فقیه جامع شرایط، از باب ولایت حق تصرف دارد. عنوان «امام» در آیات و روایات، مشتمل بر این عنوان، اعم از شخصیت حقوقی امام معصوم و شخصیت حقوقی ولی فقیه است. در نتیجه، اختیارات امام معصوم علیه السلام در ارتباط با بیت المال برای ولی فقیه نیز ثابت است

کلید‌واژه‌ها: بیت‌المال، امام، انفال، ولی امر، دولت

مقدمه

فقه شیعه ما فقه حکومتی، و با حکومت عجین است. اگر حکومت نباشد، بسیاری از قوانین و مقررات شرعی امکان عرصه نخواهند داشت. بخش زیادی از آموزه های دینی، از جمله فقه بر محور دولت و حکومت بنیاد نهاده شده اند. ازاین رو، اسلام، هم دین است هم دولت، هم عقیده است و هم نظام. این ادعا را می توان با اندکی تأمل در روح حاکم بر اسلام و هریک از ابواب فقهی اثبات کرد. برای نمونه، مباحثی مانند جمعه و جماعت، خمس و زکات و انفال، با کارکرد اجتماعی و حکومتی آنها، حج و جهاد به اشکال گوناگون آن، قضا و شهادت و اجرای حدود و تعزیرات، شاهدی روشن بر این مدعاست. حضرت امام و مقام معظم رهبری، مکرر در بیانات خود از حوزه های علمیه و مراکز پژوهشی و فضلا و مراجع درخواست کرده اند که مباحث فقهی مرتبط با حکومت را در اولویت آموزش و پژوهش خود قرار دهند. برای نمونه، یکی از مصادیق بارز فقه الحکومه، که در قلمرو اندیشه و فقه سیاسی جای می گیرد، عنوان بیت المال است. این عنوان، در ادبیات حاکم بر امت اسلامی، از جایگاه رفیعی برخوردار است و از نهاد های تأثیر گذار اقتصادی است و در قلمرو فقه موضوع برای احکام فقهی(تکلیفی و وضعی) فراوانی واقع شده است. به نظر می رسد، ابعاد و زوایای گوناگون آن نیازمند بحث و تحقیق است

عنوان بیت المال جهات و احکام مختلفی دارد که نیازمند تحقیق و پژوهش است

مفهوم بیت المال

صاحب نظران، لغت بیت المال را به معنای مکان نگهداری مال دانسته اند و در تعریف آن نوشته اند: بیت المال یعنی خزینهالمال (خوری، 1403، ج1، ص 69؛ سیستانی، 1987م، ص 62). از منظر فقها، بیت المال به دو مفهوم به کار گرفته شده است

الف: مکانی که اموال منقول متعلق به عموم، که در اداره دولت هزینه می شود، در آن نگهداری می شود (آشتیانی، 1404ق، ص 25)

ب: جهتی که مالک اموال عمومی است. مانند مصلحت مسلمین (طوسی، 1428ق، ج 1، ص 146؛ محقق ثانی، 1408ق، ج1، ص 402)

اقسام بیت المال

بیت المال به عبارات مختلف تقسیمات مختلفی دارد. از جمله به اعتبار مال های موجود به دو قسم تقسیم می شود

الف: بیت المال مسلمین: عبارت است از اموالی که به مسلمانان متعلق است و باید در مصالح آنان هزینه شود. این قسم نیز به دو دسته تقسیم می شود: عبارت است از اموالی که متعلق به مسلمانان است و باید در مصالح آنان هزینه شود. این قسم نیز به دو دسته تقسیم می شود: اموالی که متعلق به عموم مسلمانان است. اموالی که متعلق به صنف خاصی از مسلمانان است. مانند زکات که ملک طایفه فقرا است و خمس که ملک سادات است

ب: بیت المال امام علیه السلام: عبارت است از اموال متعلق به منصب امام که از آن به اموال دولت هم یاد می شود. تفاوت میان بیت المال المسلمین و بیت المال امام به شرح زیر می باشد

ـ مالک بیت المال مسلمین، عموم مسلمین اند و مالک بیت المال امام منصب امام است

ـ مصرف و محل هزینه در بیت المال مسلمین، جامعه اسلامی و آنچه مرتبط با مصالح عموم مسلمین و هزینه آن برای بخشی از امت مسلمان، مانند صنف فقرا جایز نیست، مگر سود آن به عموم مسلمین ارتباط پیدا کند. مثل اینکه توازن اجتماعی حفظ و اختلاف طبقاتی رفع شود. ولی اختیار هزینه اموال بیت المال امام، به دست امام و حاکم اسلامی است. ایشان می تواند هم در مصالح عموم مسلمین و هم در مصلحت بخش ویژه ای از نیاز های جامعه هزینه کند

ـ افراد مسلمان در بیت المال مسلمین سهمی ندارند. برای نمونه، زمین های مفتوحهالعنوه که یکی از مصادیق آن است، به هیچ وجه ملک و یا متعلق حق شخصی قرار نمی گیرد، هرچند آنرا احیا کند. برخلاف اموال متعلق بیت المال امام، که متعلق حق افراد قرار می گیرد. مثلاً، اگر شخصی زمین های موات را احیا کند، طبق بعضی از مبانی، مالک و طبق برخی دیگر از مبانی، حق اولویت پیدا می کند

ـ ولی امر حق ندارد اموال بیت المال مسلمین را به کسی هبه، هدیه و یا بفروشد. برخلاف اموال بیت المال امام

بیت المال مسلمین مصادیق فراوانی دارد از جمله

1 اراضی مفتوحهالعنوه: عبارتند از زمین هایی که به دست مسلمانان با قدرت قهری و سلاح، به اذن امام فتح و به دست مسلمانان افتاده است. این نیز سه قسم است

الف. زمین هایی که در حال فتح آبادند. حکم این زمین ها این است که پس از پرداخت خمس آنها، ملک تمامی مسلمانان می باشد، اعم از خانه ها، مزارع و زمین ها. زیرا افزون بر اینکه، مشهور به آن فتوا داده اند، ادعای اجماع نیز شده است (سبزواری، 1423، ج1، ص 373؛ حلی، 1414ق، ج 9، ص 184). شیخ طوسی در این باره می فرمایند: اموال غیر منقول مانند خانه ها، مزارع و زمین ها، پس از پرداخت خمس، باقی ملک مسلمین است. دلیل ما عبارت است از اجماع امامیه (طوسی، 1411ق، ج4، ص194)

ب. زمین هایی که در حال فتح موات است

حکم این گونه زمین ها مورد اختلاف است که آیا مصداق بیت المال مسلمین است و یا مصداق بیت المال امام

ج . به زمین هایی که در جنگ به غیر اذن امام، به دست مسلمانان افتاده است. مصداق بیت المال امام و در نتیجه، ملک امام است

2 خراج: عبارت است از ضریب و مالیاتی که به عنوان اجاره زمین های مفتوحهالعنوه از مالکان گرفته می شود. این اموال، مصداق بیت المال مسلمین است که در مصالح عموم مسلمانان هزینه می شود (محقق حلی، 1389ق، ج 2، ص 13). محقق کرکی بیان می کند که مراد از بیت المال مسلمین، اموالی است که از خراج زمین های مفتوحهالعنوه جمع می شود (محقق ثانی، 1408، ج1، ص402)

3 مقاسمه: عبارت است از حصّه و ضریب معینی که از محصول زراعی زمین های مفتوحهالعنوه گرفته می شود و در مصالح مسلمانان هزینه می شود (نجفی، بی تا، ج22، ص180)

4 جزیه: عبارت است از: ضریبی که امام در مقابل اقامت اهل کتاب در دارالاسلام و استفاده از امکانات آن و دست کشیدن از جنگ با آنها گرفته می شود. این گونه اموال نیز حکمش مورد اختلاف است؛ بعضی آنرا مصداق بیت المال مسلمین دانسته اند (حلی، 1413، ج1، ص510؛ طوسی، 1428، ج1، ص 598) و بعضی دیگر، مصرف آن را یا مختص مجاهدان و یا افزون بر آن فقرا دانسته اند (حلی، 1417، ج1، ص 474)

5 وقف بر مصالح عامه: درواقع وقف بر مسلمانان است. ازاین رو، مصداق بیت المال مسلمین است. اصل صحت وقف بر مصالح مسلمانان، که فقها از آن تحت عنوان وقف عام یاد می کنند، اختلافی نیست و مورد قبول فقها است (شهید اول، 1414، ج 2، ص 264). آنچه مورد اختلاف است، عبارت است از: اینکه در صحت این گونه وقف قبول شرط است، یا نه. بعضی قبول را شرط دانسته اند (کرکی، 1408، ص12 ). در مقابل بعضی شرط ندانسته اند (شهید ثانی، 1413، ج 5، ص 372). همچنین در این زمینه اختلاف وجود دارد مبنی بر اینکه اگر قبض شرط باشد، قبض ناظر وقف شرط صحت است و یا قبض حاکم؟ بعضی قول اول را پذیرفته اند (محقق ثانی، 1408، ج 9، ص 24) و بعضی قول دوم را پذیرفته اند (شهید ثانی، 1414ق، ج2، ص 266)

مصادیق بیت المال مسلمین از قسم دوم

قسم دوم بیت المال مسلمین، عبارت است از اموالی که اختصاص به صنف خاصی از مسلمانان دارد. در این بخش، برخی از مصادیق مهم آن بررسی می شود

1 زکات: یکی از مصادیق بیت المال مسلمین، زکات است که از غلات چهارگانه گندم، جو، خرما و کشمش و نقدین (طلا و نقره مسکوک) و انعام سه گانه گاو، شتر، گوسفند، به شرط رسیدن هریک به حد نصاب معین، گرفته می شود. ولی از این جهت که بعضی از موارد هزینه آن مخصوص است، مانند صنف فقرا، ابن سبیل، و تألیف قلوب و;، مصداق بیت المال قسم دوم است

2 خمس: عبارت است از حق مالی که خداوند در بعضی از اموال مانند سود مکاسب، غنیمت های جنگی، معدن ها، گنج ها، آنچه با غواصی از دریاها به دست می آید. مال حلال مخلوط به حرام و زمین کافر ذمی که از مسلمان خریده است، با شرایطی خاص به مقدار یک پنجم گرفته می شود. در خمس دو مبنای اساسی وجود دارد

الف. مشهور قایل هستند که نصف خمس، سهم سادات فقیر است و نصف دیگر سهم خدا و رسول خدا و امام است (نجفی، بی تا، ج 16، ص 2)

ب. بعضی از فقها بر این باورند که تمام خمس، اعم از سهم سادات و سهم خدا و رسول و امام، ملک امام است و سادات حقی ندارند؛ بلکه فقط محل هزینه و مصرف اند. از جمله از صاحبان این نظریه، در عصر حاضر حضرت امام و مقام معظم رهبری است (موسوی خمینی، 1416، ج1، ص322)

 دانلود مقاله روستای کنگ با word دارای 30 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله روستای کنگ با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله روستای کنگ با word

موقعیت و تاریخچه  
خصوصیات اقلیمی  
سباط در ساختمان های روستای کنگ  
جاذبه های گردشگری  
الگوی معیشت و سکونت  
پوشاک، صنایع دستی و گردشگری  
دسترسی  
چارت سازماندهی  
مفصل اجتماعی  
چالش ها  
تحلیل بافت روستا  
چالش ها و پتانسیل ها  
تحلیل بافت  
ایجاد عدم هماهنگی به وسیله :  
فهرست منابع و مناخذ:  

موقعیت و تاریخچه

روستای کنگ از توابع بخش شهرستان مشهد با مختصات جغرافیایی 59 درجه و 13 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 19 دقیقه شمالی در 19 کیلومتری غرب طرقبه و 29 کیلومتری مشهد قرار گرفته است. روستای کوهستانی کنگ در دامنه جنوبی رشته کوههای بینالود قرار دارد. کوه روخی در شمال و کوه تیغ میان در جنوب غربی روستا واقع شده اند و رود خانه های نروی و دیوار از جنوب شرقی روستا عبور می کنند . روستای کنگ از سطح دریا 1700 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن معتدل کوهستانی است . کنگ یکی از روستاهای زیبا و ییلاقی شاندیز است که به شکل پلکانی د ر دامنه کوه بینالود استقرار یافته است .  قدمت این روستا به پیش ا ز اسلام مربوط است گورستان قدیمی روستا ، مسجد ، تکیه ها و رباط شاه عباسی از تاریخ کهن ان حکایت دارد

در سفر نامه چالز ادوارد در مرد این روستا آمده است

 از جا غرق از تپه ها عبور کردیم به کنگ رسیدیم این دهکده نزدیک 9 میل د ر شمال غرب جا غرق واقع شده است 200 خانوار د ران زندگی می کنند. ارتفاع دهکده 1605 متر بود در باغ سیب اردو زدیم این ناحیه تقریبا خشک ترین قطعه ا ز مسیرمان را تشکیل می داد . جا غرق هوای بسیار مرطوب یداشت دست به هر چیزی می زدیم خیس بود

مردم روستای کنگ به زبان فارسی و با لهجه محلی سخن می گویند مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند

خصوصیات اقلیمی

کنگ به دلیل وجود کوه های مرتفع درختان فراوان و نوزیدن باد های خشک از اب و هوای معتدل بر خو ر دار است

میانگین هوای منطقه روزانه 4-3 درجه سانتی گراد خنک تر از هوای مشهد است . نحوه استقرار خانه ها با توجه به اقلیم و جهت باد و جهت تابش خورشید در راستای شمال شرقی جنوب غربی تعیین شده که بیشترین بهره گیری از انرژی و صرفه جویی در مصرف آن را در پی خواهد داشت

شیب عمومی جنوب غربی و شمال شرقی و میانگین شیب آن حدود 7% است . کوه ها و ارتفاعات و چشم انداز های زیبا کنگ یکی از جاذبه های طبیعی و دیدنی حومه مشهد به شمار رفته و برای فعالیت های تفریحی و ورزشی بسیار مناسب است

سباط در ساختمان های روستای کنگ

-      برای اتصال بین دو خانه

-      مقاومت بیشتر

-      عدم نفوذ گرما و سرما در تابستان و زمستان

-      کاهش خطر سیل

-      جنس مصالح از خشت خام و گل

-      جنس سقف از آجر پخته شده کوره

جاذبه های گردشگری

روستای زیبای کنگ از ییلاق مشهد و طرقبه است که به دلیل بافت مسکونی پلکانی جذاب ، آب و هوا ی معتدل و طبیعت سر سبز و خرم در میان مردم مشهد و زائران این شهر مشهور شده است

چشم انداز ارتفاعات باغهای سر سبز و حاشیه رودخانه به ویژه در فصول بهار تابستان و پاییز بسیار جالب توجه و تماشایی است

علاقه مندان به طبیعت ، کوهنوردان و صخره نوردان بسیاری جهت صعود به ارتفاعات منطقه هر ساله به روستای کنگ مراجعه می کنند

قسمتی از این ارتفاعات صخره ای و فاقد پوشش گیاهی است و قسمتی دیگر پوشش مرتعی دارد که انواع گیاهان دارویی و مرتعی از قبیل پر سیاوشان گل گاو زبان گیاهان بالشتی گل سفید و صورتی (که در زبان محلی به آ ن خار کوله می گویند ) و همچنین نوعی گیاه شبیه به گل گلایل (که درزبان محلی به آن سرشک می­گویند و مصرف صنعتی دارد ) در آن می روید

درختچه های طبیعی این ارتفاعات را نلک گویند و میوه ترشی شبیه به گیلاس دارد . از دیگر جاذبه های طبیعی روستای کنگ باغهای انبوه و سرسبز میوه آن است

 چشم انداز این باغها در فصول بهار تابستان و پاییز بسیار تماشایی است و گردشگران بسیاری را به سوی خود جلب می کند

رودخانه های نروی و دیوار از ارتفاعات اطراف روستا سر چشمه می گیرند و در میان دره ای سرسبز جریان می یابد . حواشی این رود خانه ها محل گذران اوقات فراغت گردشگران به خصوص در فصل تابستان است از جاذبه های تاریخی روستای کنگ می توان به اثار زیر اشاره کرد

مسجد  و تکیه روستا که مسجد آن قدمتی 150 ساله دارد و از بناهای قدیمی روستا است. این روستا 2 تکیه داشته که یکی از آنها در آتش سوزی سال های اخیر از بین رفته و تکیه باقی مانده از جمله دیگر بنا های قدیمی روستاست

 قبر خانمی به نام آمنه در داخل تکیه دیده می شود

قلعه تیغ نیان نیز که در میان روستای کنگ قرار دارد از بناهای کهن روستاست

رباط پای کوه کنگ یا رباط شاه عباسی در انتهای دره کنگ و بر روی دامنه ای مشرف به رودخانه کنگ واقع شده است. این رباط دو مسیر دسترسی دارد؛ یکی از سمت دره و دیگری از سمت کوهستان . فاصله این رباط تا روستای کنگ با پای پیاده حدود یک ساعت و نیم است

رباط شاه عباسی از رباطهای کوهستانی و فاقد حیاط است. رباط در زیر زمین کنده شده است وسقف آن تقریباً هم تراز با شیب دامنه کوه است

بنا به گفته مردم روستا راه قدیم نیشابور به مشهد از طریق همین رباط و رباط جاغرق عبور می کرده است

الگوی معیشت و سکونت

 دانلود مقاله امکان علم دینی؛ بحثی در چالش‌های فلسفی اسلامی‌سازی علوم انسانی با word دارای 31 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله امکان علم دینی؛ بحثی در چالش‌های فلسفی اسلامی‌سازی علوم انسانی با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله امکان علم دینی؛ بحثی در چالش‌های فلسفی اسلامی‌سازی علوم انسانی با word

چکیده  
مقدمه  
محور اول: شرایط علم‌شناختی امکان علم دینی  
1 ناموجه بودن تمایز روشی علوم  
2 امکان ورود معرفتی پیش‌فرضها به عرصه علم  
3 امکان بحث معرفتی درباره ارزش‌ها  
محور دوم: شرایط دین‌شناختی امکان علم دینی  
1 معرفت‌زا بودن گزاره‌های متون دینی  
2 تداخل قلمروی دین با قلمروی علم  
3 امکان دینی قلمداد کردن پاره‌ای از دستاوردهای معرفت بشری  
نتیجه‌گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله امکان علم دینی؛ بحثی در چالش‌های فلسفی اسلامی‌سازی علوم انسانی با word

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، برهان من کتاب الشفاء، تصحیح ابراهیم مذکور، قاهره، بی‌نا، 1977

امام خمینی(ره)، 1377، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1384

آیر. آلفرد ج، زبان، حقیقت، منطق، ترجمه منوچهر بزرگمهر، تهران، دانشگاه صنعتی شریف، بی‌تا

باقری، خسرو، «علم دینی، امکان، ماهیت و ضرورت»، مجموعه مقالات کنفرانس توسعه دانش و فناوری در ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ج 1، ص94 ـ 71، 1386

باقری، خسرو، هویت علم دینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382

بستان، حسین و همکاران، گامی به سوی علم دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1384

پارسانیا، حمید، علم و فلسفه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383

پترسون، مایکل و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، درآمدی بر فلسفه دین، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو، 1376

جوادی آملی، عبدالله، شریعت در آیینه معرفت، قم، ‌نشر فرهنگی رجاء، 1372

جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، اسراء، 1386

چالمرز، آلن ف، چیستی علم، ترجمه سعید زیباکلام، تهران، سمت، 1378

خراسانی، [آخوند] محمدکاظم، کفایه الاصول، تحقیق و تعلیق عباس‌علی زارعی سبزواری، قم،‌موسسه النشر الاسلامی، 1384

زیباکلام، سعید، معرفت‌شناسی اجتماعی، طرح و نقد مکتب ادینبورا،‌ تهران، سمت، 1384

سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران، صراط، 1385

ـــــ ، تفرج صنع، گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی، تهران، سروش، 1370

ـــــ ، درس‌هایی در فلسفه علم الاجتماع، تهران، نی، 1376

ـــــ ، علم چیست؟ فلسفه چیست؟، تهران، صراط، 1375

ـــــ ، فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران، صراط، 1382

ـــــ ، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران، صراط، 1373

سوزنچی، حسین، «جایگاه «روش» در علم، تاملی انتقادی در باب ماهیت علم در فرهنگ جدید»، راهبرد فرهنگ، ش4، زمستان1387

ـــــ ، علم دینی، «دیدگاهی در باب نحوه تعامل علم و دین»، راهبرد فرهنگ، ش7، پاییز 1388

ـــــ ، معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی، تهران، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389

طباطبایی، سیدجواد، «سیطره سیاست‌زدگی بر علم سیاست» مهرنامه، ش4، اردیبهشت 89، ص69-73

طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1422، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1389

کانت، ایمانوئل، تمهیدات، مقدمه‌ای بر هر مابعدالطبیعه آینده که به عنوان یک علم عرضه شود، ترجمه غلامعلی حدادعادل، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1367

گیلیس، دانالد، فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمه حسن میانداری، تهران، سمت و کتاب طه، 1381

مصباح‌یزدی، محمدتقی، تعلیقه بر نهایه الحکمه علامه طباطبایی، تهران، الزهراء(س) ، 1363

مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا، 1368

ـــــ ، آشنایی با علوم اسلامی، ج1، تهران، صدرا، 1369

ـــــ ، سیری در نهج‌البلاغه، تهران، صدرا، 1354

ـــــ ، فطرت، تهران، صدرا، 1370

ـــــ ، هدف زندگی، در: تکامل اجتماعی انسان. تهران: صدرا، 1378

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، تهران، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1410

ملکیان، مصطفی، راهی به رهایی، جستارهایی درباب عقلانیت و معنویت، تهران، نگاه معاصر، 1381

هاشمی، محمدمنصور، دین اندیشان متجدد، روشنفکری دینی از سروش تا ملکیان، تهران، کویر، 1386

هایدگر، مارتین، «عصر تصویر جهان»، ترجمه یوسف اباذری، ارغنون، ش 11 و 12، پاییز و زمستان 1375

Carnap, R, “The Elimination of Metaphysics through Logical Analysis of Language”, In A. J. Ayer (ed.) Logical Positivism, Free Press, pp 60 ـ 81, 1959

Shand, John, Philosophy and Philosophers, London: University College London,

چکیده

از آنجا که برخی از مبانی حاکم بر علوم جدید با مبانی معرفتی اسلامی تعارض دارد، ورود علوم جدید،‌ به ویژه علوم انسانی به کشور ما، از ابتدا چالش‌هایی را به همراه آورد.. عده‌ای راهکار را در تولید «علم دینی» معرفی کردند. از این رو، مهم‌ترین سؤال این است که «علم دینی» به چه معنا و تحت چه شرایطی ممکن است؟

مبانی معرفتی امکان علم دینی، به دو دسته مبانی علم‌شناختی و مبانی دین‌شناختی تقسیم می‌شود. در محور اول، سه چالش وجود دارد: یکی، اینکه هویت علم و معرفت در گروی بهره‌مندی از روش تجربی قرار گرفته است. دوم، اینکه ارزش‌ها کاملاً خارج از حوزه علم و معرفت دانسته شده و سوم، اینکه هرگونه ورود معرفتی پیش‌فرض‌ها به عرصه علم نفی شده است. در محور دوم، مهم‌ترین چالش، تبیین معرفت‌زا بودن گزاره‌های موجود در متون دینی است. با پذیرش این امر، قلمروی دین با علم تداخل جدی دارد. از این‌رو، علم دینی نه‌تنها ممکن است، بلکه اساساً علم نمی‌تواند به گزاره‌های دینی بی‌اعتنا باشد. از این‌رو، مفهوم «علم دینی»، نه از حیث «علم» بودن و نه از حیث «دینی» بودن به هیچ تناقض و نابسامانی‌ای مبتلا نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها: علم، دین، علم دینی، اسلامی شدن دانشگاه، علوم انسانی و سکولاریسم.

مقدمه

از آنجا که برخی از مبانی معرفتی و ارزش‌های حاکم بر علوم جدید تفاوت‌های اساسی با مبانی معرفتی و ارزش‌های اسلامی داشته، ورود علوم جدید به کشور ما از همان ابتدا چالش‌هایی را به همراه آورد و این مسئل، به ویژه در حوزه علوم انسانی مشهودتر بود. مسئله اصلی، ناهمخوانی بسیاری از بحث‌ها، رویکردها، مبانی و ارزش‌های حاکم بر این علوم با معارف و دغدغه‌های اسلامی رایج در جامعه ما بود و همین دغدغه‌ها چند سالی است در قالب بحثی با عنوان «علم دینی»، خود را عرضه کرده است. اما از همان ابتدا این بحث با چالش‌هایی روبه‌رو شد، از جمله: «مگر علم، دینی و غیر دینی دارد؟ علم، علم است و علم دینی به هیچ معنای قابل قبولی امکان ندارد». بدین ترتیب، به نظر می‌رسد اولین و مهم‌ترین گام در بحث علم دینی آن است که: «علم دینی» به کدام معنا و تحت چه شرایطی ممکن است؟

بحث از امکان علم دینی فقط یک رویکرد دفاعی در برابر شبهات و مخالفت‌ها نیست، بلکه از جهت دیگری نیز اهمیت دارد. اگر به قاعده «تلازم حد و برهان» توجه کنیم،1 برهان ما بر اثبات امکان علم دینی، در تعیین مراد از علم دینی نیز بسیار مؤثر خواهد بود، به ویژه با توجه به معانی مختلفی که از این مطلب اراده می‌شود، نه تنها محصولات کاملاً متفاوتی به عنوان علم دینی پدید خواهد آمد، بلکه بر اساس هر معنا، برنامه‌ریزی‌های علمی نیز سمت وسوی خاصی پیدا می‌کند

جهت سومی که ضرورت این بحث را نشان می‌دهد، این است که سیطره علوم مدرن بر فضای رسمی اغلب مراکز علمی کشور، درک و تلقی خاصی از مفهوم علم را با خود به همراه داشته که این تلقی ناخودآگاه بسیاری از بحث‌ها را به بیراهه می‌برد. این تلقی که می‌توان آن را تلقی پوزیتیویستی (یا حداکثر، تلقی پوپری) از علم نام نهاد، عمدتاً در آرای کانت، فیلسوف آلمانی، ریشه دارد. بر اساس این تلقی، علم دینی و اسلامی‌سازی علوم انسانی هیچ معنای موجهی ندارد و هدف از آن فقط «تسویه حساب سیاسی با دانش و دانشگاه»2 است. اما اشکال‌های حاصل از این تلقی، صرفاً به همین‌ مخالفت‌ها ختم نمی‌شود، بلکه این تلقی به‌قدری شدید و تأثیرگذار بوده است که حتی بسیاری از مدعیان علم دینی که حتی در آثار خود تلقی‌ پوزیتیویستی را مانعی جدی بر مسیر تحقق علم دینی قلمداد کرده‌اند،3 دیدگاه‌هایی مطرح نموده‌اند که ناخودآگاه بر اساس مبانی معرفت‌شناختی همین تلقی‌، شکل گرفته و از این‌رو، بسیاری از اشکال‌های وارد بر این تلقی‌ بر این دیدگاه‌ها نیز وارد است.4 تا زمانی که بحث از «امکان علم دینی» که مستلزم کاوشی جدی در مبانی فلسفی و معرفت‌شناختی علم است به سرانجام نرسد، معنای دقیق و عمیقی از اسلامی‌سازی علوم انسانی نیز در کار نخواهد بود و به تبع، با لغزش‌های متعددی روبه‌رو خواهیم شد و فضای عمومی جامعه، این لغزش‌ها، سطحی‌نگری‌ها و تعصب‌ورزی‌ها را در باب علم، مصادیقی از علم دینی خواهد پنداشت

با توجه به اینکه تعبیر «علم دینی» ترکیبی از دو واژه «علم» و «دین» است، طبیعتاً مبانی معرفتی بحث را می‌توان به دو دسته مبانی علم‌شناختی و مبانی دین‌شناختی تقسیم کرد، از این‌رو، بحث در دو محور می‌یابد

محور اول: شرایط علم‌شناختی امکان علم دینی

مقصود از «علم» در بحث حاضر، «رشته علمی» (discipline) و به تعبیر دقیق‌تر، مجموعه گزاره‌های منسجمی است که وحدت خاصی با یکدیگر پیدا کرده و حوزه دانش خاصی را پدید آورده‌اند. تحولات معرفتی پس از رنسانس در غرب، تلقی خاصی را از علم شکل داده که پوزیتیویسم، ثمره طبیعی آن بوده است. چنان‌که گفته شد این تلقی مهم‌ترین مانع معرفتی پذیرش امکان علم دینی است. اهم ابعاد این تحول آن بوده است که: 1 هویت علم و معرفت در گروی بهره‌مندی از روش تجربی قرار گرفته؛ 2 ارزش‌ها کاملاً خارج از حوزه علم و معرفت دانسته شده است. این دو مطلب که مشخصاً با ظهور کانت در فلسفه غرب مستقر گردید، به‌تدریج زمینه پیدایش مطلب سومی را پدید آورد و آن؛ 3 نفی هرگونه ورود معرفتی پیش‌فرضها به عرصه علم است؛ یعنی اگرچه پساپوزیتیویست‌ها با نشان دادن حضور پیش‌فرض‌ها در هر دانشی از دانش‌های مدرن، محال بودن سودای خام پوزیتیویست‌ها را در باب علم تجربی (که طرف‌دار خالص‌کردن علم از هرگونه گزاره غیر تجربی بودند) نشان دادند، اما از آنجا که همچنان در پس ذهن خویش، شناخت عینی و واقعی را منحصر در معرفت تجربی می‌دانستند، عملاً ماهیت این پیش‌فرض‌ها را نیز همواره غیر معرفت‌زا قلمداد کرده و با نفی معرفت‌زایی تجربه از سویی، و نفی هر گونه امکان بحث معرفتی در باب پیش‌فرض‌ها از سوی دیگر، عملاً در بن‌بست شکاکیت گرفتار آمدند، در حالی که این بن‌بست چاره‌پذیر است. در قسمت اول مقاله حاضر، تلاش می‌شود با تبیین محل اشکال در هر یک از این سه مطلب، مبنای علم‌شناختی قابل دفاعی برای علم‌دینی مطرح شود

1 ناموجه بودن تمایز روشی علوم