دانلود مقاله درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی با word دارای 24 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی با word

چکیده  
مقدمه  
1 نقش دولت در فرهنگ  
مارکسیسم و نقش افراطی دولت در فرهنگ  
لیبرالیسم نظری و عدم دخالت دولت در فرهنگ  
لیبرالیسم در عمل و دخالت مخفی در فرهنگ  
روشنفکران و مخالفت با نقش فرهنگی دولت  
اسلام و نقش دولت دینی در فرهنگ  
بررسی یک آیه  
بررسی یک روایت  
بررسی سیره معصوم(ع)  
احیای تدوین حدیث  
مقابله با آداب و مظاهر فرهنگی نادرست  
مبارزه با تبعیض  
مبارزه با انحراف‌ها  
ملاحظه‌  
درنگی در پیش‌نیاز نقش‌آفرینی دولت دینی در فرهنگ  
دستاوردهای پژوهشی نگاه مذکور  
نتیجه‌گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی با word

ـ ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بی‌جا، داراحیاء الکتب العربیه، ج 11، 1961

ـ ابوالقاسمی، محمدجواد، شناخت فرهنگ، تهران، مرکز پژوهشی توسعه فرهنگ دینی جهان معاصر، 1385

ـ استریناتی، دومینیک، مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ثریا پاک‌نظر، تهران، گام نو، 1380

پژوهنده، محمدحسین، «نظامشهر در قلمرو اندیشه بشری، اندیشه» حوزه، ش 14، پاییز، 1377

ـ جونز، ویلیام تامس، خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه علی رامین، تهران، امیرکبیر، جلد2، 1383

ـ حر عاملی، محمدبن‌الحسن، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، مکتبه الاسلامیه، ج 18، 1403 ق

ـ خامنه‌ای، سیدعلی، (مقام معظم رهبری)، بیانات در خطاب با شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 19 آذر 1379 و 23 دی 1382

ـ سجادی، سیدعبدالقیوم، «جهانی شدن و مهدویت، دو نگاه به آینده»، قبسات، ش 33، پاییز، 1383

ـ راغب اصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی‌جا، کتابفروشی مرتضوی، چاپ دوم، 1362

ـ صدر، سیدحسن، نهایه الدرایه، تحقیق ماجد غرباوی، نشر المشعر، بی‌تا

ـ عباسی حسینی، ابراهیم، «نقش دولت در فرهنگ»، مشکوه، ش 35، تابستان، 1371

ـ عسگری، علامه سیدمرتضی، «جایگاه سنت از دیدگاه شیعه، ترجمه عباس جلالی، مجله علوم حدیث، ش 1، پاییز، 1375

ـ غلامپور آهنگر، ابراهیم، «جایگاه دولت در عرصه فرهنگ، مروری بر تئوری‌ها و دیدگاه‌ها»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مهندسی فرهنگی، تهران، شورای عالی انقلاب فرهنگی، ج 1، 1386

ـ قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، نجف، چاپخانه‌ علمی، ج 2، 1352

ـ کاشفی، محمدرضا، «تأثیر امام علی(ع) بر فرهنگ و تمدن اسلامی»، دانشنامه امام علی(ع)، زیر نظر علی‌اکبر رشاد، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج 11، 1380

ـ کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ سوم، ج 1، 1388

ـ گالستون، ویلیام، «دین و اخلاق در دولت لیبرال»، بازتاب اندیشه در مطبوعات روز ایران، ش‌ 23، بهمن، 1380

ـ لاریجانی، صادق، کاوش‌های نظری در سیاست خارجی، تهران، علمی و فرهنگی، 1374

ـ لاریجانی، محمدجواد، نقد دینداری و مدرنیسم، تهران، مؤسسه اطلاعات، 1376

ـ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، تهران، سمت، 1377

ـ مسلم بن حجاج، ابوحسین، صحیح مسلم، تصحیح محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج1، بی‌تا

ـ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، ‌تهران، صدرا، چ دوازدهم، 1362

ـ مطهری، مرتضی، سیری در سیره نبوی، تهران، صدرا، چ ششم، 1368

ـ مهدوی‌کنی، محمدرضا، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، تهران، دفتر نشر معارف اسلامی، چ دوازدهم، 1382

ـ وارد، ‌هاریت، قدرت‌های جهانی در قرن بیستم، ترجمه جلال رضایی‌راد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360

چکیده

در این مقاله، با رویکرد نظری و تحلیلی و با هدف بیان نقش فرهنگی دولت دینی، با اشاره به دو دیدگاه مارکسیسم و لیبرالیسم در باب دخالت فرهنگی دولت، و همچنین نگاه مخالفانِ دخالتِ دولت دینی در عرصه فرهنگ و نقد آن، به تقریر دیدگاه اسلام درباره نقش دولت دینی در فرهنگ پرداخته شده است. در این راستا، یک آیه از قرآن کریم، و یک روایت و یک سیره مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است. پیش‌نیازی نقش‌آفرینی دولت دینی در فرهنگ و ارائه پیشنهاداتی به متولیان امور فرهنگی و نیز بیان بایسته‌های پژوهشی خاصی به ایشان حاصل مقاله پیش‌روی شماست.

کلید واژه‌ها: دولت، دولت دینی، فرهنگ، مارکسیسم، لیبرالیسم، اسلام

.

مقدمه

زندگی جمعی انسان‌ها در طول تاریخ همواره با تشکیل نوعی حکومت خود را نشان داده، و به باور ما به نحو اجتناب‌ناپذیر، فعالیت هر حکومت و دولتی، با نوعی نقش‌آفرینی در عرصه فرهنگ همراه بوده است. ابعاد نظری این موضوع در نظریه‌پردازی‌های اولیه در باب حکومت و دولت همانند آثار افلاطون و ارسطو و فارابی قابل مشاهده است(پژوهنده، ص 137-196) اما می‌توان توجه جدی به این موضوع و کم و کیف آن را متعلق به دورانی پس از نگاه‌های انتقادی تفکر لیبرالیسم و مدعای آن درباب ممنوعیت ایفای نقش دولت در عرصه‌ی فرهنگ دانست که در ادامه اشاراتی در این زمینه خواهیم داشت

در این مقاله پس از اشاره به برخی نگاه‌های افراطی و تفریطی و همچنین برخی شبهات و تردیدها درباب نقش فرهنگی دولت، درصددیم به این پرسش پاسخ دهیم که از نظر اسلام، ‌دولت دینی در فرهنگ چه نقشی دارد یا باید داشته باشد؟ شاخص پاسخگویی به پرسش فوق، مراجعه‌ی مستقیم به متون اسلامی است. در ادامه سعی خواهیم کرد با مفرض گرفتن اصل نقش‌آفرینی دولت دینی، برای آن چهارچوب و افقی پژوهشی ترسیم نماییم

1 نقش دولت در فرهنگ

درباره فرهنگ صدها تعریف ارائه شده است.[0] که در اینجا، در صدد بررسی و حتی انتخاب یکی از این تعاریف نیستیم و صرفاً تعریف موردنظر خویش را از فرهنگ بیان می‌کنیم. بر این اساس، فرهنگ عبارت است از، سبک زندگی، یعنی ابعاد مختلف از زندگی در حیات جمعی انسان‌ها که می‌تواند یک محله، یک شهر، یک کشور و یا کل جهان در یک زمان باشد و این ابعاد به گونه‌ای رواج یافته باشد که وجود آن عادی و خلاف آن برای مجموعه موردنظر غیرعادی باشد. طبق این تعریف، فرهنگ مشتمل بر رفتارهای متداول، گرایش‌های مشترک، باورهای اصلی و اطلاعات عمومی مردم است

بر این مبنا، سیاست‌گذاری فرهنگی نیز عبارت است از هرگونه برنامه‌ریزی برای تأثیرگذاری و نقش‌آفرینی در عرصه فرهنگ

مهم‌ترین نهاد در سیاست‌گذاری فرهنگی، دولت است. نظریات مختلفی پیرامون میزان و چگونگی دخالت دولت در فرهنگ ارائه و اجرا شده است. هرچند ما در این مقاله درصدد اشاره به این نظریات نیستیم،[1] اما شایسته است با چند دیدگاه افراطی و تفریطی در این زمینه آشنا شویم. این امر می‌تواند مقدمه‌ای برای اشاره به بحث نقش دولت دینی در فرهنگ باشد

مارکسیسم و نقش افراطی دولت در فرهنگ

مارکسیسم با صراحت نگاه حداکثری در باب دخالت فرهنگی دولت مطرح می‌کند و سالیان طولانی این دیدگاه را در کشورهای بلوک شرق اجرا نمود

مارکس در کتاب ایدئولوژی آلمانی می‌نویسد

نظرات طبقه حاکم در همه عصرها نظرات حاکم‌اند، یعنی این طبقه اجتماعی که ابزار و تولید مادی را در دست دارد، در عین حال به ابزار تولید تفکر هم تسلط دارد و در نتیجه، نظرات کسانی که ابزار تولید تفکر را ندارند به طور کلی تابع آن است

افرادی که طبقه حاکم را تشکیل می‌دهند، به عنوان متفکران یا تولیدکنندگان عقاید، بر جامعه حاکم‌اند و بر تولید و توزیع نظرات عصر خود نظارت دارند.[2]

دیدگاه‌های دخالت فرهنگی دولت در نظام سوسیالیسم را پیش از همه از مارکس و انگلس و لنین و بویژه استالین شاهد هستیم. استالین سلطه حزب کارگر را بر تمام شئوون فرهنگی جامع حاکم کرد. از زمان وی شدیدترین نظارت‌ها بر فعالیت‌های فرهنگی، مطبوعات، انتشارات و… اعمال گردید. این سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت در امر نظارت و دخالت نسبت به امور فرهنگی تا زمان فروپاشی شوروی ادامه یافت.[3]

لیبرالیسم نظری و عدم دخالت دولت در فرهنگ

در لیبرالیسم نظری فیلسوفان این مکتب می‌گویند: جوهر لیبرالیسم، بی‌طرفی عمومی نسبت به طیف گسترده‌ای از مسائل اخلاقی و دینی است. دفاع از نظریه بی‌طرفانه‌، نه فقط بیان اعتقادات مذهبی، بلکه بیان مذهب و لامذهبی بود

نمونه روشن این دیدگاه را می‌توان در آثار جان‌ لاک و مثلاً در نامه‌ای با عنوان «درباره مدارا» یافت. لاک معتقد است حتی اگر مداخله در اعمال دینی شهروندان برای مسئولان عملی و در خور باشد، انجام آن خردمندانه نیست.[4]

لاک در مقاله‌ای با نام «بی‌طرفی احتیاطی»، می‌گوید: در شرایط اختلاف عمیق، تلاش برای تحمیل وحدت و یک‌رنگی در مقایسه با پذیرش وجود دیدگاه‌های مجادله‌برانگیز، حتی دیدگاه‌های کاملاً ناموجه، پیامدهای بدتری به همراه دارد. تاریخ نشان داده است که جبر و اکراه دینی، نه وفاق و وحدت مدنی، بلکه بیشتر نزاع، تباهی و جنگ به بار آورده است.[5] نظریه لاک را می‌توان در سه گزاره زیر خلاصه کرد

1 حقیقت دینی را نمی‌توان با تعیین و قطعیت شناخت. پس کوشش برای تحمیل حقیقت از طریق زور، فاقد بنیاد عقلانی است

2 حتی اگر حقیقت دینی را بتوان تثبیت کرد، ایمان قلبی را نمی‌توان از طریق زور بیرونی تحمیل نمود

3حتی اگر کاربرد زور موفقیت‌آمیز باشد،به کاربستن آن نادرست خواهد بود.[6]

در باب این نگاه حداقلی و بلکه دیدگاه در باب عدم دخالت دولت در فرهنگ، می‌توان به سخنان تامس جفرسون در اعلامیه استقلال امریکا (1776) اشاره کرد. وی می‌گوید: ما جملگی بر این عقیده‌ایم که همه افراد در خلقت با یکدیگر برابرند و از حقوق غیرقابل انکاری، که آفریدگار به آنها ارزانی داشته، برخوردار می‌باشند. از جمله این حقوق حق زندگی، ‌حق آزادی و حق تلاش در جست‌وجوی سعادت است. برای تأمین این حقوق، دولت‌هایی از بین افراد مردم برگزیده شده‌اند که قدرت آنها ناشی از رضایت عامه مردم است. بنابراین، هرگاه هر نوع دولت مخرب باشد و یا مانع حصول این حقوق و آرمان‌ها گردد، مردم حق خواهند داشت چنین دولتی را تغییر داده و یا به موجودیت او خاتمه دهند. مطابق با دیدگاه، جفرسون با توجه به اصالت حقوق شهروندان و آزادی ایشان در راه نیل به آن حقوق، بهترین دولت، ضعیف‌ترین دولت است.[7]

لیبرالیسم در عمل و دخالت مخفی در فرهنگ

 دانلود تحقیق خدا و تصور مثبت و منفی از او و رابطه آن با عزت نفس و سلامت روانی دانش‌آموزان با word دارای 22 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود تحقیق خدا و تصور مثبت و منفی از او و رابطه آن با عزت نفس و سلامت روانی دانش‌آموزان با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود تحقیق خدا و تصور مثبت و منفی از او و رابطه آن با عزت نفس و سلامت روانی دانش‌آموزان با word

چکیده  
مقدّمه  
1 پرسش‌نامه سلامت روانی گلد برگ ( 28 ـ G.H.Q(  19  
2 پرسش‌نامه عزّت نفس کوپر اسمیت  
3 پرسش‌نامه تصور از خدا  
یافته‌ها  
بحث و نتیجه‌گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود تحقیق خدا و تصور مثبت و منفی از او و رابطه آن با عزت نفس و سلامت روانی دانش‌آموزان با word

ایزوتسو، توشیهیکو، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران، بهمن ،1361

پور رضائیان، مهدی، « نقش دین در رواندرمانی امروز جهان»، اصلاح و تربیت، ش 75 و 76 ، سال 1380، ص 28-26

تقوی، محمدرضا، « بررسی روایی و اعتبار پرسش‌نامه سلامت عمومی»، روان‌شناسی، ش 20، سال 1380، ص 398 – 381

خدارحیمی، سیامک، مفهوم سلامت روانشناختی، مشهد، جاودان خرد، 1374

خدایاری‌فرد، محمد، « گزارش نهایی طرح پژوهش تهیه مقیاس اندازه‌گیری اعتقادات و نگرش مذهبی »، تهران، دانشگاه تهران، 1384

خسروی،زهره و سلیمه فیض آبادی، «سبک دلبستگی و تصور از خدا در بین زنان متاهل خواهان طلاق و غیر خواهان طلاق شهر کاشان»،  اندیشه‌های نوین تربیتی، ش 19، سال 1388، ص 54- 37

دادستان، پریرخ، تنیدگی یا استرس، تهران، رشد، 1377

ذوالفقاری، اکرم‌السادات، بررسی روایی، اعتبار و نرم یابی پرسش‌نامه عزت نفس کوپراسمیت در دبیرستان‌های اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1377

ساکی، بهزاد، بررسی رابطه بین ناهماهنگی مولفه‌های خود -پنداشت با اضطراب و افسردگی در دبیران شهرستان اهواز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1383

شجاعیان، رضا و زمانی منفرد، افشین، «ارتباط سلامت روانی و عملکرد شغلی کارکنان فنی صنایع مهمات سازی»، اندیشه و رفتار، ش 2، سال1381، ص 39- 33

علوی، زهرا، بررسی احساس گناه مرضی و تصور از خدا با افسردگی و امیدواری در بیماران سرطانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، 1385

نجاتی، محمد عثمان، قرآن و روان‌شناسی، ترجمه عباس عرب، مشهد، آستان قدس رضوی، 1367

یعقوبی، نورالله، بررسی همه‌گیری شناسی اختلالات روانی در مناطق شهری و روستای صومعه سرا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، 1374

Clough, W.R. , “To be loved and to love”,Journal of psychology and theology,  2006,34(1):23-31

Francis, L.J., Gibson, H.M., Robbins, M,” God images and self-worth among adolescents in Scotland”,Journal of Mental health, religion & culture,2001,4(2):103-

Gorsuch,R.L.,Smith,C.S.,”Attribution of responsibility to god : An interaction of religious beliefs and outcomes”, journal for the scientific study of religion,1983,22(4)340-

Greenway, A.P., Milne, L.C & Clarke, V. ,” Personality variables, self-esteem and depression and an individual’s perception of God” Journal of Mental health, religion & culture,2003, 6(1):45-

Janssen, J., Dehart, J., Gerardts, M.,” Images of God in adolescence”,Journal for the Psychology of Religion,1994, 4(2): 105-

Koenig,H.,”aging and god : religion and mental health in later life “ religion and mental health,1994pp.177-

Kramer,D., Moore, M.,” Happy is the man that fearth always” psychology VS. Religion.2005 .

Odonohue,W.,”the bolder model :the clinical psychologist as metaphysician –scientist –practioner” ,american psychologist ,1989,44(12):146-68

Olthuis, J.H., With-ing: A psychotherapy of love, Institute for the Christian studies,

Phillips, R.E., Pargament, K.I., Lynn, O.K., crossley, C.D. ,”Self-Directing Religious Coping: A Deistic God, Abandoning God, or no God at all”, Journal for the scientific Study of Religion,2004, 43(3):409-

Richards ,P and Bergin . A. , Religious diversity and psychotherapy :conclusions,recommendations,and future directions ,(eds.)

Richter R.J. ,” Correlation of Psychological Well-being and Christian spiritual Well- being at a small Christian liberal Arts collage in the urban”, Midwest.journal  of psychology and theology,2000,28(2):322-

Roberts, C.W.,” Imagining God: who is created in whose image” Review of  Religious Research, 1989,30(4):375-

Schaap – Jonker, H., Eurelings – Bontekoe, E., Verhagen, P.J., Zock, H.,” Images of God and personality pathology: an exploratory Study among psychiatric patient”  , Journal of Mental health, Religion & culture 2000, 5(1):55-71

Spilka, B., Addison, J., Rosenson, M.,” Parents, Self and god: A test of competing theories of individual – religion relationships”,Review of  Religious Research,1975,16(3): 154-

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تصور مثبت و منفی از خدا با عزّت نفس و سلامت روانی انجام شد. در این پژوهش، 300 دانش‌آموز دبیرستانی از رشته‌های تحصیلی گوناگون با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به پرسش‌نامه تصور از خدا، پرسش‌نامه عزّت نفس کوپر اسمیت و پرسش‌نامه سلامت روانی (G.H.Q.28) پاسخ دادند. داده‌ها با شاخص‌های آماری همچون «همبستگی»، «واریانس چند متغیری» و «رگرسیون گام به گام» تحلیل شدند. نتایج نشان داد بین تصور مثبت از خدا با سلامت روان و عزّت نفس، همبستگی مثبت وجود داشت. همچنین نتیجه آزمون «رگرسیون گام به گام» نشان داد اولین عاملی که سهم تعین‌کننده‌ای در پیش‌بینی سلامت روان دارد عامل عزّت نفس و دومین عامل تصور منفی از خداست.

کلیدواژه‌ها: خدا، تصور، عزّت نفس، سلامت روان.

مقدّمه

موضوع سلامت روانی جنبه‌ای از مفهوم کلی سلامتی است و با وجود تلاش‌هایی که از سوی پیش‌گامان سلامت روانی در جهان به منظور تأمین هرچه بیشتر سلامتی به عمل آمده است، می‌توان گفت: هنوز در ابتدای راه هستیم1 و مشکلات بهداشت روانی از جمله گرفتاری‌های مهم رو به افزایش جوامع است. از سوی دیگر، هر روزه بر شمار افرادی که باور دارند «معنویت» درمان روان‌رنجوری‌ها و درماندگی روحی آنهاست، همچنین متخصصانی که برای درمان بیماری‌های روانی و بهداشت روان بر باورها و رفتارهای مذهبی متمرکز می‌شوند، افزوده می‌شود.2 ارتباط بین مذهب و سلامت روانی مسئله‌ای مهم است و مطالعات بسیاری ارتباط بین این دو را به اثبات رسانده است.3 به نظر ادوناهو،4 این مسئله غیر قابل اجتناب است که مذهب و معنویت در قلب روان‌درمانی قرار دارد. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد اعمال و مداخله‌های معنوی می‌تواند بیماران را در تلاششان برای مقابله و درمان یاری کند.5 اما با توجه به اینکه موضوع خدا از جمله تفکرات اساسی مذهبی است و در رأس موضوعات مذهبی قرار دارد، در بین روان‌شناسان گرایش‌هایی پیدا شده است مبنی بر اینکه در ایمان به خدا، نیروی خارق‌العاده‌ای وجود دارد که نوعی قدرت معنوی به انسان متدین می‌بخشد و در تحمّل سختی‌های زندگی او را کمک می‌کند و مردم را از نگرانی و اضطرابی که بسیاری اکنون در معرض ابتلای آن هستند، دور می‌سازد. یکی از پیش‌گامانی که این مسئله را مطرح کرد ویلیام جیمز بود. وی می‌گوید: میان ما و خداوند رابطه‌ای ناگسستنی وجود دارد. اگر ما خود را تحت اشراف خداوند درآوریم و تسلیم او شویم تمام آمال و آرزوهای ما محقق خواهد شد

ریچاردز و برگین7 در تحقیقی گزارش کردند: مراجعانی که ایمان به خداوند داشتند و از منابع معنوی در زندگی‌شان استفاده می‌کردند، در طول درمان روان‌شناختی، از قدرت بیشتری برای مقابله برخوردار بودند. اما یکی از عواملی که بر رابطه افراد با خداوند تأثیر می‌گذارد، نوع تصوری است که افراد از خداوند دارند

خداوند در قرآن دو سیمای متفاوت از خود نشان می‌دهد که به‌صورت اساسی مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند. البته برای عقل متّقی مؤمن، این دو سیما چیزی جز دو جانب خدای یگانه نیست، ولی برای عقل معمولی، این دو متضاد به نظر می‌رسند. در یکی از این دو سیما، خدا خود را خدای خیر و نیک‌خواهی بی‌پایان و خدای محبت و رحمت نامتناهی و بخشنده و آمرزنده نشان می‌دهد. در جایی دیگر، خدا سخت‌گیر در دادگستری و داور نرم‌نشدنی در روز داوری و سخت کیفر (شدیدالعقاب) و تلافی‌کننده است که غضب وی بر هر که فرود آید او را از پا درمی‌آورد

بنابراین، برای منطق عقل معمولی، تصوری که از خدا در افراد شکل می‌گیرد به تصور مثبت و منفی تقسیم می‌شود. در تصور مثبت، خدا به‌صورت مهربان، حمایتگر و راهنما تصور می‌شود که می‌تواند نقش آرامش‌بخش داشته باشد. در تصور منفی، خدا با اصطلاحات منفی همچون طردکننده، نامهربان، سخت‌گیر و مانند آن تصور می‌شود که موجب نومیدی، تنفّر و خلق منفی در افراد می‌شود

البته توجه به این نکته مهم است که به‌طور کلی، اصطلاح «تصور خدا» می‌تواند به‌عنوان شناخت هیجانی افراد از خدا تعریف شود و بیشتر بر پایه تجارب هیجانی و عاطفی فرد مبتنی است.11 پارگامنت12 نیز ضمن پذیرش قاطعانه مذهب به عنوان یک عامل مؤثر در رسیدن به سلامت روانی، می‌نویسد: «آنچه باید مهم تلقّی شده و روی آن تمرکز شود نوع برداشت و تعریفی است که افراد از مذهب و خدای خود دارند.»13 وی تأکید می‌کند وقتی به افراد خیلی نزدیک می‌شویم، می‌بینیم دریافت‌ها و برداشت‌های مشخص و چندگانه‌ای از مذهب در ذهن و دل خود دارند که برخی از آنها یاریگر و مفید، و برخی دیگر نومیدکننده و مضر هستند

وی دریافت که تقریباً تمام تعاریف و دریافت‌های مردم از خدا در دو الگوی کلی جای می‌گیرد: در الگوی اول، افراد خدا را به صورت منبعی از خشم، قهر و انتقام محض می‌شناسند و انسان را گناه‌کاری مبتلا به هبوط و اسیر در پنجه‌های این خدای خشمگین تصور می‌کنند. شناخت خدا در این الگو، خواسته یا ناخواسته هراس‌آور و اضطراب‌برانگیز است. مردمی که بر اساس این الگو با خدا رابطه برقرار کرده‌اند، روز به روز از سلامت روانی خود بیشتر فاصله می‌گیرند. در نقطه مقابل این گروه، افرادی هستند که از الگوی دوم در اتباط با خدا پیروی می‌کنند. آنها در این الگو، خداوند را بخشنده و دوست خود می‌دانند و با او از طریق برقراری یک رابطه عاشقانه، ملاقات صمیمانه و گرم به عمل می‌آورند. در این الگو، خدا خیلی به انسان نزدیک است. این گروه بسیاری از دشواری‌ها و رنج‌ها را فرصت‌هایی برای رشد و تعالی بیشتر می‌دانند. افرادی که از این الگو پی‌روی می‌کنند بهداشت روانی پایدارتری را تجربه می‌کنند و از زندگی خود بیشتر لذت می‌برند

از سوی دیگر، بیشتر صاحب‌نظران برخورداری از «عزت نفس» را به‌عنوان عامل مرکزی و اساسی در سازگاری عاطفی اجتماعی فرد می‌دانند و چون میزان عزّت نفس در سلامت روانی نقش بسزایی دارد بر اهمیت آن تأکید دارند. بدین‌روی، برخی همچون براون14 در سال 1997 ادعا می‌کند عزّت نفس مثبت ارزشمندترین نیاز روان‌شناختی ماست و پیش‌نیازی برای سلامت روانی به شمار می‌رود.15 این در حالی است که اسپیلکا و همکاران او16 در سال 1975 گفتند: تصور از خدا با عزّت نفس رابطه دارد و بر اساس نظریه «هماهنگی شناختی»، تصور افراد از خودشان بر اینکه آنها خداوند را چگونه ببینند تأثیر می‌گذارد. فرض این نظریه آن است که داده‌هایی که به‌طور ضمنی با ادراک خود واقعی افراد مخالف است، ناهماهنگی شناختی ایجاد می‌کند. برای کم کردن آشفتگی روان‌شناختی ایجاد شده توسط این ناهماهنگی، افراد ممکن است از فنونی همچون انکار، تحریف یا درک گزینشی برای اطمینان یافتن از اینکه اطلاعات هماهنگ با تصور خود آنهاست، استفاده کنند. بنابراین، تصور از خود، می‌تواند بر توانایی افراد برای دیدن خدا به‌عنوان پرورش‌دهنده، پذیرنده، طردکننده، و حمایت‌کننده تأثیرگذار باشد

علاوه بر این، در تحقیقاتی که رابطه مذهب و سبک‌های اسنادی بررسی گردیده است، مشاهده گردیده هنگامی که افراد درگیر وقایع بحرانی می‌شوند این اتفاقات را نسبت به وقایع معمولی، بیشتر به خدا و جنبه قهّاریت آن نسبت می‌دهند

حال با توجه به اینکه اندیشه خدا از جمله تفکرات اساسی مذهبی است،18 و از سوی دیگر، می‌بینیم که موضوعات عشق و ترس در ارتباط با خدا، در کتب مقدّس دایم تکرار شده‌ و هر دو موضوع کاملاً اساسی و مهم هستند، به این دلیل، این دو بعد برای این مطالعه انتخاب شده‌ است. اما این‌گونه فرض نشده که این تصاویر خداوند کاملاً دو قطبی است، بلکه ارجحیت نسبی هریک از این تصاویر در ذهن پاسخ‌دهندگان در این نقطه زمانی و رابطه آن با سلامت روان و عزّت نفس مورد بررسی قرار گرفته و بر این اساس، فرضیه‌های ذیل تدوین و بررسی شده است

1 بین تصور مثبت از خدا با سلامت روان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد

2 بین تصور مثبت از خدا با عزّت نفس همبستگی مثبت معنادار وجود دارد

3 تصور از خدا و عزّت نفس نقش تعیین‌کننده‌ای در پیش‌بینی سلامت روان دارد

روش جامعه آماری و روش نمونه‌گیری؛ جامعه آماری این پژوهش تمام دانش‌آموزان دبیرستان‌های دولتی شهر میناب است که در سه رشته تحصیلی «علوم انسانی»، «علوم تجربی» و «ریاضی ـ فیزیک» مشغول به تحصیل بودند. با استفاده از جدول برآورد حجم نمونه، بر اساس جدول کرجسی و مورگان، 300 نفر (149 دختر و 151 پسر) به‌صورت «نمونه‌برداری تصادفی ساده» انتخاب شدند و به پرسش‌نامه‌ها پاسخ دادند

ابزار‌های پژوهش؛ در پژوهش حاضر، از ابزارهای ذیل استفاده شد

1 پرسش‌نامه سلامت روانی گلد برگ ( 28 ـ G.H.Q(  

این پرسش‌نامه در سال 1972 به‌وسیله گلد برگ ارائه شد و می‌توان آن را به‌عنوان مجموعه پرسش‌هایی در نظر گرفت که از پایین‌ترین سطوح نشانه‌های مشترک مرضی، که در اختلالات روانی وجود دارد، تشکیل شده و منظور اصلی آن ایجاد تمایز بین بیماری روانی و سلامت است.20 اطلاعات مربوط به مقیاس علایم جسمانی، اضطراب، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی از این پرسش‌نامه قابل حصول است. نمره‌گذاری پرسش‌نامه به روش لیکرت چهار گزینه از0 تا 3 از سمت راست تعلّق می‌گیرد که در این شیوه نمونه‌گذاری، نمره‌های بالاتر نشان‌دهنده سلامت عمومی ضعیف‌تر و نمره‌های پایین‌تر نشان‌دهنده سلامت عمومی بهتر است

یعقوبی ضریب پایایی کلی این پرسش‌نامه را 88 /0 و ضریب پایایی خرده آزمون‌ها را بین 50/0 تا 81/0 گزارش کرده است. 

تقوی در روش «آزمون ـ آزمون مجدّد»، ضریب پایایی کلی این پرسش‌نامه را 73 /0 و ضریب پایایی خرده مقیاس‌ها را بین 57/0 تا 68/0 به دست آورد

در پژوهش حاضر، ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 90/0، و برای خرده مقیاس‌های علایم جسمانی‌، اضطراب و بی‌خوابی‌، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی، به ترتیب 77/0، 80 /0  ، 63 /0 و 85 /0 به دست آمد. همچنین همبستگی بین این خرده مقیاس‌ها با نمره کلی اختلالات روانی، به ترتیب 80 /0، 84 /0، 70/0 و 85 /0 به دست آمد

2 پرسش‌نامه عزّت نفس کوپر اسمیت

 دانلود مقاله بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج با word دارای 33 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج با word

چکیده  
مقدمه  
بیان مسئله  
اهمیت و ضرورت پژوهش  
جایگاه حج در اسلام  
حج و تحقیقات انجام‌شده  
روش  
جامعه آماری و گروه نمونه  
روش نمونه‌گیری  
ابزار اندازه‌گیری  
اعتبار[46] و روایی پرسشنامه  
نتایج  
تجزیه وتحلیل داده‌ها  
نتیجه‌گیری  
یافته‌های نهایی  
پیشنهاد‌ها و توصیه‌ها  
پی نوشت  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج با word

ـ نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1372

ـ آذربایجانی، مسعود، تهیه و ساخت آزمون جهت‌گیری مذهبی با تکیه بر اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1382

ـ ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی، علل الشرائع، قم، دارالحجه للثقافه، 1416

ـ ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا†، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1396 ق

ـ ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی، معانی الاخبار، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1361

ـ الاعرجی، زهیر، الابعاد الاجتماعیه لفریضه الحج، قم، نشر اسلامی، 1375

ـ جوادی‌آملی، عبدالله، صهبای حج، قم، مرکز نشر اسراء، 1377

ـ جوادی‌آملی، عبدالله، صهبای صفا، تهران، مشعر، 1371

ـ جیمز، ویلیام، دین و روان، ترجمه مهدی قائنی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چ دوم، 1372

ـ حرّ‌عاملی، محمد‌بن‌الحسن، وسایل‌الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 8، 9، 10، 1403 ق

ـ خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378

ـ شریعتی، علی، تحلیلی از مناسک حج، تهران، الهام، چ دهم، 1377

ـ ضیاء‌آبادی، سیدمحمد، حج برنامه تکامل، تهران، مشعر، 1384

ـ طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، 1375

ـ فرانکل، ویکتور، انسان در جست‌وجوی معنی، ترجمه اکبر معارفی، تهران، دانشگاه تهران، 1375

ـ کلینی، محمدبن‌یعقوب، فروع کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1362

ـ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403

ـ مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1370

ـ مطهری، مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1369

ـ نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت‰، 1408

ـ یونگ، کارل گوستاو، روان‌شناسی و دین، ترجمه فؤاد روحانی، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1370

ـ پور‌نجاتی، احمد، «نگرشی سیستمی و جهان‌شمول در پیام‌های حج امام خمینی(ره)، میقات 30، 1378، ص 5 ـ 12

ـ جان‌بزرگی، مسعود، بررسی اثربخشی روان درمانگری کوتاه‌مدت «آموزش خود درمانگری» با و بدون جهت‌گیری مذهبی اسلامی بر مهار اضطراب و تنیدگی، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، 1378

ـ جمالی، زهرا، بررسی بین نگرش مذهبی، احساس معنابخش‌بودن زندگی و سلامت روان در دانشجویان دانشگاه تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهراءƒ، 1381

ـ حداد‌عادل، غلامعلی، «اسلام در آینه حج»، ‌میقات حج 28، ص 31 تا 47، 1378

ـ خدا‌پناهی، محمدکریم و محمود حیدری، «بررسی اثر آهنگ زیارت کعبه در سلامت عمومی حجاج»، روان‌شناسی 28، ص334، 331تا341، 1382

ـ دولتشاهی، بهروز و همکاران، چکیده مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روانی، تهران، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی، 1380، ص61

ـ صادقی، منصوره السادات و محمد علی مظاهری، «اثر روزه‌داری بر سلامت روانی»، روان‌شناسی 35، سال نهم، ص 292 ـ 309، 1384

ـ گلزاری، محمود، نظرسنجی از زائران عمره دانشجوئی، تهران، سازمان حج و زیارت، 1383

ـ مجد تیموری، ‌میر محمد ولی، «‌مراسم مذهبی، ‌عبادات و مکان‌های دینی در بهداشت روان»، در: چکیده مقالات اولین همایش نشر دین در بهداشت و روان، 1380، ص 128 تا 132

Argyle, M, Psychology and Religion, Routledge, London,

Bergin, A. E. etal, Religiousness and mental health reconsidered: Astudy of intrinsically religious sample. Journal of Counseling Psycology, 34,

James,W, The varities of religious experience, centry edition, London and New Yourk Routledge,

Jung,C.G, Modern Man in Search of a Soul,In Collected Works, vol II (2^nd ed),

Kroll, I. Sheehan, W, Religious belives and practices among 52 psychiatric inptient in Minnessota, American Journal of Psychiatry, 109-673,

Morris, P.A, The effect of pilgrimage on aدانلود مقاله بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج با wordiety, depression and religious attitude,

Newman, J. S. &Pargament, K. I, The Role of Religion in the Problem-solving Process. review of religions, 31,390-403,

Palinkas,L.A, England, Psycological-Medicine May; vol 12(2), 291-294,

چکیده

پژوهش حاضر درصدد بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج با استفاده از روش شبه‌تجربی است. از مجموع 22500 نفر زائر حج تمتع سال 1385 استان تهران، 105 نفر (62 مرد و 43 زن) به عنوان نمونه در دسترس، انتخاب و یک ماه قبل از آغاز حج پرسشنامه جهت‌گیری مذهبی به عنوان پیش‌آزمون و پس از اتمام مناسک حج همان پرسشنامه‌ به عنوان پس‌آزمون و یک ماه پس از بازگشت به وطن نیز به عنوان مرحله پی‌گیری، اجرا گردید. داده‌ها به وسیله آزمون t وابسته، مستقل و تحلیل واریانس یک‌راهه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان دادند: نمره کل جهت‌گیری مذهبی آزمودنی‌ها در پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون به طور معناداری بیشتر بود. این تفاوت معنادار در خرده‌آزمون‌های جهت‌گیری مذهبی (عقایدـ مناسک و اخلاق) نیز مشاهده گردید

کلید واژه‌ها: مناسک حج، ابعاد روان‌شناختی، دینداری

مقدمه

در فرهنگ و معارف اسلامی راه‌های روشنی برای دستیابی انسان‌ها به زلال گوارای آرامش خاطر معرفی شده است که عبادات از مهم‌ترین، سازنده‌ترین و مؤثرترین آنهاست. از میان همه عبادات، حج و مناسک آن جایگاه ویژه‌ای دارد. در منظر روایات از حج به «تمام شریعت»، «پرچم اسلام» و «یکی از پنج پایه اساسی اسلام» تعبیرمی‌شود. انجام مناسک حج برای یک مؤمن(با شرایط خاصی) ضروری و ترک آن کفرشمرده شده است. همه‌ساله بیش از دو میلیون مسلمان از سراسر جهان دراین کنگره عظیم شرکت می‌کنند. هم به نص آیات و روایات و هم به تجربه و کشف و مشاهدات بالینی، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عوامل سازندگی انسان و از بین‌رفتن نگرانی‌ها، پریشانی‌ها و افسردگی‌ها، انجام حج است. البته به شرط آنکه، حجی بر پایه شناخت دقیق و با کمال معنویت انجام گیرد. هرچند حج و مناسک آن ظاهری عبادی دارد، اما جنبه‌های غیرعبادی آن نیز بر اهل دقت پوشیده نیست. بر همین اساس برخی محققان به ابعاد اخلاقی، عرفانی، سیاسی، اجتماعی، تاریخی و حتی اقتصادی آن نظر افکنده‌اند و آثار و کارکرد‌های آن را مورد تحقیق و بررسی قرار داده‌اند. متأسفانه دانشمندان علوم رفتاری همچون روان‌شناسان تاکنون به این موضوع مهم و تأثیر‌گذار توجه چندانی نداشته‌اند و کمتر به بعد روان‌شناختی این عبادت بزرگ پرداخته‌اند. یک جست‌وجوی ساده در سایت‌های اینترنتی و مطالعه کتب و مجلات تخصصی و پژوهشی مربوط به حج، گویای این واقعیت است که بررسی‌های علمی جدید، به خصوص در حوزه علوم انسانی در زمینه حج یا صورت نگرفته و یا بسیار اندک است. پژوهش حاضر می‌تواند یکی از تلاش‌های علمی و تجربی در زمینه تأثیرحج بر سطح دینداری زائران باشد. در ابتدا با بیان مسئله مورد بررسی و اهمیت آن و نیز ذکر اهداف و فرضیه‌ها به تبیین فرآیند پژوهش پرداخته‌ایم

بیان مسئله

تاریخ بشریت نشان داده است که انسان دین‌ورز[1] قدمتی دیرینه دارد و مذهب به عنوان جزءلاینفک زندگی بشر در تمام اعصار بوده است. به گفته فرانکل[2](1375)، بنیانگذار مکتب معنا‌درمانی، یک احساس مذهبی عمیق ریشه‌دار در اعماق ضمیر ناهشیار همه انسان‌ها وجود دارد . نیومن [3]  و پارگامنت[4] (1990) نقش‌های روان‌شناختی مهم و بی‌شمار مذهب را که در کمک به مردم برای درک و کنارآمدن با وقایع زندگی به کار می‌روند، توصیف نموده‌اند. آرگیل[5](2000) از آداب و رسوم مذهبی به عنوان شکلی از رفتار یاد می‌کند که موجب می‌شود افراد و روابط آنها عوض شوند.[6]

کنش‌های اساسی دین ـ فواید وآثاری که به‌طور طبیعی بر دین‌ورزی ودینداری افراد مترتب می‌شود ـ را می‌توان در سه حوزه مرتبط با یکدیگر؛ شناختی، عاطفی ورفتاری انسان مورد توجه قرار داد. افزایش تحقیقات در زمینه‌های گوناگون، از جمله میزان مذهبی‌بودن، نیاز به مذهب، تأثیر آن در سلامت جسمی _ روانی و مقابله با تنیدگی در سطوح گوناگون بسیار معنادار است. امروزه ده‌ها کتاب و مجله در زمینه دین‌ورزی وکاربرد آن در زندگی انسان منتشر می‌شود که همگی بیانگر اهمیت روزافزون نقش مذهب در زندگی بشر امروزی‌ وتحقیقات دامنه‌دار روان‌شناسی‌ در این عرصه هستند.[7]

بررسی‌های علمی می‌رساند هر چه میزان معنویت و دینداری افراد زیادتر باشد، مصونیت بیشتری نسبت به بیماری‌های روانی و کژکاری‌های رفتاری پیدا می‌کنند. اسپیلکا[8] و همکاران (2003) با بهره‌گیری از پژوهش‌های فراوان به تأثیر مثبت دین بر سلامت روان و اخلاق پرداخته‌اند. یونگ در
کتاب روان‌شناسی دین می‌نویسد: «کاملاً متقاعد شده‌ام که اعتقادات و مناسک دینی لااقل از لحاظ بهداشت روانی اهمیت خارق‌العاده‌ای دارند».[9] رفتارها و باور‌هایی از قبیل توکل به خداوند، صبر، دعا، زیارت و مانند آنها می‌توانند از طریق ایجاد امید به نگرش‌های مثبت، موجب آرامش درونی شخص شوند. باور به اینکه خدایی هست که موقعیت‌ها را کنترل می‌کند و مسئول عبادت‌کننده‌هاست، تا حد زیادی اضطراب مرتبط با موقعیت را کاهش می‌دهد، به‌طوری که اغلب افراد مؤمن ارتباط خود را با خداوند
مانند ارتباط با یک دوست بسیار صمیمی توصیف می‌کنند و معتقدند که می‌توان از طریق اتکا و توسل به خداوند، اثر موقعیت‌های غیرقابل کنترل را به طریقی کنترل کرد.[10] آرگیل بر این باور است که دین به پیروان خود سلامت جسمانی و روانی نیز عطا می‌کند و با شفادادن آلام روحی ارتباط دارد
افراد متدین در جامعه مدرن امروزی، نسبت به سایر افراد سالم‌ترند؛ زیرا آنها رفتار سالمی را در پیش می‌گیرند. همچنین بهداشت روانی با تدین ذاتی و درونی فرد ارتباط دارد.[11]

اسلام مکتبی است جامع وواقع‌گرا که در آن به همه جوانب نیازهای انسانی اعم از دنیایی و آخرتی، جسمی و روحی، عقلی و فکری، احساسی و عاطفی، فردی یا اجتماعی توجه شده است.[12] امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند تفکر و اندیشه در باب تأثیرگذاری تقیدات دینی بر تمامی امور انسانی، به ویژه مسائل عاطفی و روحی هستیم. امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب‌نظران بر این باورند که مذهبْ تأثیر انکارناپذیری بر سلامت روح و جسم و دیگرابعاد زندگی بشر دارد و در میان ادیان الهی، دستورات اسلام پیرامون بهداشت جسم، روان و سایر امور، کامل‌ترین فرامین است.[13]

دین اسلام دارای پایه‌ها و ارکانی است که بر آنها بنا شده و بدانها قوام گرفته و بدون آنها فرو‌می‌ریزد واز آن جز اسمی بی‌مسما بر جای‌ نمی‌ماند. یکی از این ارکان حج است، آنگونه که امام باقر† فرمود: اسلام بر پنج پایه بنیان نهاده شده است: نماز، روزه، زکات، حج و ولایت.[14] به دلیل آنکه حج جزء ارکان اسلام قلمداد شده، ناگزیر باید آنچه درباره اسلام وارد شده در حج متبلور گشته و حج نمایشگر این احکام و تجلی‌گاه ظهور آنها گردد.[15]

حج یکی از شاخص‌های اسلام است و منعکس‌کننده بخش بزرگی از ابعاد اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و عبادی دین است. بنا به گفته امیرالمؤمنین†، حج پرچم اسلام است: «جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی لِلْإِسْلَامِ عَلَماً».[16] پرچم نمادی است که سعی می‌شود ویژگی‌ها و ابعاد یک فرهنگ در آن تجلی یافته و حکایتگر آن باشد. با یک نگاه اجمالی به منابع معتبر اسلامی می‌توان ادعا کرد که حج، عصاره اسلام است. پیامبر اکرمˆ در بیان علل فرایض الهی، حج را معادل همه دین و شریعت شمرده است: «;و الخامسه الحج و هی الشریعه.»[17] حج نمونه و نماد کوچکی از اسلام بزرگ. گویی خداوند متعال اراده کرده است که اسلام را در همه ابعادش، در یک عبادت جای دهد تا حاجی تمام اسلام را یکباره تجربه کند. به همین جهت می‌توان کنش‌ها و تأثیرات دین در ابعاد گوناگونش را در حج و مناسک آن مشاهده کرد

‌قرآن یکی از اهداف و فلسفه‌های حج را مشاهده منافع (منافعی که برای  خود مردم است) ذکر کرده است: )وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ ; لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ;( (حج: 27 و 28) منافع در این آیه مطلق است؛ یعنی شمول بسیار دارد و هر گونه منفعت را اعم از مادی و معنوی، فردی و اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، دنیوی و اخروی را فرا می‌گیرد. منافع دو نوع است؛ یکی دنیوی که در همین زندگی اجتماعی دنیا سود بخشیده و زندگی آدمی را صفا می‌دهد، نیازهای گوناگون او را برآورده می‌کند و نواقص آن را برطرف می‌سازد؛ منافعی مانند تجارت، سیاست، حکومت، تدبیر و اقسام رسوم، سنن و عادات و انواع تعاون‌ها و یاری‌های اجتماعی و غیر آن؛ نوع دوم از منافع، منافع اخروی است که همان وجود انواع تقرب‌ها به سوی خداوند است؛ تقرب‌هایی که عبودیت آدمی را مجسم می‌سازد و اثرش در عمل و گفتار آدمی هویدا می‌گردد.[18]

اکنون مسئله آن است که حج و مناسک آن، چه تأثیری در ابعاد روان‌شناختی انسان می‌گذارد؟ پژوهشگر در این تحقیق درپی آن است که چگونگی اثربخشی حج در ابعاد شناختی، عاطفی ورفتاری انسان را مورد بررسی‌ قرار دهد

بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه سطح دینداری حجاج در موقعیت‌های قبل، حین و بعد از انجام مناسک حج و همچنین بررسی و مقایسه میزان تأثیرگذاری مناسک حج بر سطح دینداری حجاج بر حسب جنس, سن و تحصیلات آنها می‌باشد. در نتیجه سؤال‌های پژوهش عبارتند از

1 انجام مناسک حج چه تأثیری بر سطح دینداری حجاج می‌گذارد؟

2 آیا تأثیرگذاری انجام مناسک حج بر سطح دینداری حجاج بر حسب جنس, سن و تحصیلات متفاوت است؟

فرضیه‌های پژوهش حاضر عبارت است از

1انجام مناسک حج سطح دینداری حجاج را افزایش می‌دهد

2 تأثیرگذاری انجام مناسک حج بر سطح دینداری حجاج برحسب جنس, سن و تحصیلات متفاوت است

اهمیت و ضرورت پژوهش

ضرورت تحقیق در زمینه ابعاد روان‌شناختی حج و مناسک آن، ریشه در اهمیت مطالعه درباره ابعاد روان‌شناختی دین به عنوان یک مجموعه کامل برنامه زندگی برای انسان دارد؛ زیرا حج و مناسک آن آیینه تمام‌نمای دین و معارف اسلامی است. حج نمایشگر جامعیت و کلیت دین است. همان‌گونه که برای کنش‌های اساسی دین در حیطه‌های متفاوت زندگی انسان، فواید و آثار روان‌شناختی گوناگونی را می‌توان یافت، برای حج ومناسک آن نیز می‌توان شبیه آنها را تصویر و ترسیم کرد. بنابراین، آشنایی با کنش‌های اساسی دین در عرصه حیات بشری، اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر را به طور عام روشن می‌کند. فواید و آثاری که به طور طبیعی بر دین‌ورزی و دینداری افراد به طور عام و بر انجام مناسک حج به طور خاص مترتب می‌شود، قابل توجه است

در حوزه شناختی؛ دین تفسیری همه‌جانبه از حیات انسانی ارائه می‌کند و خلأ زندگی را با ایجاد معنا از بین می‌برد و به عنوان یک نظام مرجع با طرح هدفمندی حیات، مرگ را نقطه پایان زندگی نمی‌داند و تنظیم‌کننده رابطه فرد با دیگران، طبیعت و خداوند است و برای هر یک از آنها برنامه‌ای مدوّن و مشخص دارد.میسیاک[19] می‌گوید: دینْ انسان را به فلسفه حیات مسلح می‌کند و به عقلْ روشنگری می‌بخشد. دینْ اراده انسان را تقویت و به فرد کمک می‌کند تا به فرمان عقل گردن نهد.[20] حج و مناسک آن نیز، حاجی را به درک و شناخت بیشتری از راه حق رهنمون می‌کند و او را برای حرکت در مسیر کمال و رسیدن به کمال نهایی یاری می‌دهد. امام صادق† درباره کسی که به حج نرود، می‌فرماید: اعماه الله عن طریق الحق؛[21] خداوند او را از درک و شناخت راه حق باز می‌دارد

در مراسم و ایام حج زمینه آموختن علوم و معارف اسلامی و تبادل اطلاعات فراهم می‌شود. امام رضا† یکی از آثار حج را یادگیری و آشنایی با معارف دین و انتقال آن به دیگران ذکر فرموده‌اند: مع ما فیه من التفقه و نقل اخبار الائمه‰ إلی کل صقع و ناحیه.[22]

در حوزه عاطفی؛ دین با رفع یا تخفیف درد و رنج آدمی در زمینه محدودیت‌های موجود در این جهان، نظیر ترس، تنهایی، افسردگی، ناکامی، بیماری، فقر و مرگ در جهت حفظ و استمرار سلامت روانی انسان مؤثر و مفید است. همچنین دین موضوعی برای تجربه‌های دینی فراهم می‌کند و انسان را به داشتن آنها برمی‌انگیزاند. در ایام و مراسم حج موقعیت‌های فراوانی مثل هنگام مُحرم‌شدن، هنگام مشاهده کعبه، درحال انجام طواف، زمان وقوف در عرفات ومشعر و ; فراهم می‌شود که حاجی بتواند با قطع تعلقات مادی به یک رابطه نزدیک با معبود خود بپردازد. چنین تجربه‌های دینی را نمی‌توان در مکانی دیگر یافت. مشاهدات بالینی و نیز مطالعه تاریخی حج‌گزاران، به ویژه اولیا نشانگر وحکایت‌گر چنین موضوعی است. مالک‌بن‌انس یکی از اصحاب امام صادق† می‌گوید: یک سال با امام به حج مشرف شدم، موقع احرام و گفتن تلبیه هرچه امام سعی می‌کردند تلبیه بگویند صدا در گلویشان قطع می‌شد و نزدیک بود از مرکب به زمین بیفتند.[23]

در حوزه رفتاری؛ دین مهم‌ترین کنش و تأثیر خود را در پشتیبانی از اخلاق دارد. به این معنا که به انسان اطمینان خاطر می‌دهد که اخلاق بر جای استوار تکیه زده است و یک مرجع اصیل آن را تأیید کرده است. بنابراین، در عمل به آن و تبعیت از فرمان‌های اخلاقی جای نگرانی نیست و در اجرای قوانین و مقررات اخلاقی، دین نقش مهارِ درونی را ایفا می‌کند. بسیاری از دستورالعمل‌های حج ومناسک آن در حوزه اخلاق و رفتار است تا زمینه کافی را برای خودسازی و اصلاح رفتارهای خود و نیز رعایت حقوق دیگران و حتی حیوانات و گیاهان فراهم کند. حجاج با اجتناب از هرگونه ظلم به خود و دیگران ـ حتی حیوانات و طبیعت که شرط اولیه انجام صحیح مناسک حج است ـ خودسازی را تمرین می‌کنند

توجه به آثار مناسک حج، توصیف، تحلیل و تبیین روان‌شناختی آن، ازآن جهت که آثار دینداری مورد بررسی قرار می‌گیرد از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردار می‌شود؛ زیرا برخی روان‌شناسان دین آثار دینداری را ملاک داوری دین و معیاری برای حقانیت آن می‌دانند. روان‌شناسانی مثل ویلیام جیمز[24] که ملاک حقانیت هر چیزی را پیامد‌های عملی مفید آن می‌دانند، برای اثبات حقانیت دین به آثار و نتایج مثبت و مفید آن روی آورده‌اند

هر چند این شیوه تفکر، عمدتاً دین و آموزه‌های دینی را به یک فعالیت بشری تقلیل می‌دهد و فایده عملی دین، درستی اعتقاد به آن را ثابت نمی‌کند، ولی نمی‌توان انکار کرد که کارکردگرایی، ما را به واقعیت‌های زمینی باز می‌گرداند، ما را وادار می‌کند تجارب عینی و عملی را در نظر بگیریم، واقعیت‌ها را لمس کنیم وپیامدهای عملی واقعیت‌ها را ملاحظه کنیم. در واقع این رویکرد، یعنی رویکرد کارکردگرایی به دین فواید و نتایج دینداری را در ساحت‌های گوناگون بیان می‌کند و می‌تواند در گزینش و دست‌یازیدن
به حوزه‌های گوناگون معرفتی یا عملی به انسان هشدار دهد. با توجه به ثمرات مهم دینداری، نباید این حوزه مورد غفلت قرار گیرد، بلکه می‌توان گفت

این تلاش، پاسخی اساسی و ضروری برای انسان سرگشته امروزی است که می‌پرسد: دین چه ارمغانی برای بشر آورده است؟ زندگی انسان دیندار و غیردیندار چه تفاوت‌های اساسی دارد؟ بله، نمی‌توان در تعریف حقیقت و ملاک حقیقت دین به پراگماتیسم استناد کرد و صرف فوایدو آثار آموزه‌های دینی و کارآمدی آن از دیدگاه معرفت‌شناسانه دلیل درستی آن گزاره یا آموزه دینی نیست، اما برای تشخیص حقانیت یک نظریه و آموزه دینی که برای غایات عملی ارائه گشته، استناد به فواید و نتایج آن مثبت، ارزشمند و مناسب است. چنانچه به عنوان نمونه، برای درمان اختلالات روانی، برای انتخاب یک روش در میان روش‌های درمانی گوناگون، معیارْ توفیق عملی آن است. یا حتی برای گزینش و ترجیح یک پزشک متخصص در میان هم‌قطاران خود، معمولاً به کارایی عملی وی در موارد درمانی گذشته استناد می‌کنیم.بیان فواید و آثار عمل به آموزه‌های دین، از جمله مناسک حج از همین مقوله است که دفاع از دین و دینداری را جذابیت ومقبولیت بیشتری می‌بخشد. پس این نکته حقی است که معمولاً از آن غفلت شده، در حالی که آثار و فواید دینداری در همین جهان جذابیت‌های فراوان دارد واین جاذبه‌ها در دفاع از دین و تبلیغ دین برای ناباوران یا کم‌باوران می‌تواند نقش اساسی داشته باشد. امام رضا† فرمود: «رحم الله عبدا احیا امرنا. قلت کیف یحیی امرکم قال یتعلم علومنا و یعلمها الناس فان الناس لو علموا محاسن کلامنا لاتبعونا»؛[25] خداوند رحمت کند کسی را که امر ما را زنده کند. راوی می‌پرسد: چگونه امر شما زنده می‌شود؟ امام می‌فرماید: کسی که علوم ما را فراگیرد و آنها را به مردم یاد دهد

بنابراین، مطالعه روان‌شناختی کنش‌های اساسی دینداری در زندگی انسان در ابعاد گوناگون شناختی، عاطفی و رفتاری از اهمیت زیادی برخوردار است. بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج به عنوان یکی از ارکان اسلام و نمایشگر و تجلی‌گاه ابعاد گوناگون دین، ضرورت این تحقیق را روشن
می‌کند. فقدان تحقیقی روان‌شناختی به شکل کامل و گسترده از مناسک حج و نیز فقدان پژوهشی میدانی درباره تأثیرگذاری حج بر جهت‌گیری مذهبی افراد، اعم از شناخت‌ها، عواطف و رفتار‌های آنان، ضرورت این تحقیق را آشکارتر می‌سازد

جایگاه حج در اسلام

 دانلود مقاله بررسی فقهی انتخاب اصلح و صالح مقبول با word دارای 27 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله بررسی فقهی انتخاب اصلح و صالح مقبول با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله بررسی فقهی انتخاب اصلح و صالح مقبول با word

چکیده  
مقدمه  
الف. مفهوم اصلح در آینه قاعده میسور  
دلایل قاعده میسور  
مجرای قاعده میسور  
الفاظ و معانی جزئی خارجی  
بررسی نقطه انحراف و مغالطه در جریان قاعده میسور بر نامزد اصلح  
جریان قاعده میسور در اهداف مکتب یا افراد مکتب  
صلاحیت انحصاری مجتهد حقیقی در تبیین مطلوبیت نامزد اصلح، صالح یا غیرصالح  
ب. مفهوم اصلح از منظر قاعده مقیس  
1 قاعده مقیس  
2 بررسی مفاد قاعده مقیس  
1 مضمون و مجرای قاعده اشتغال  
2 دلائل قاعده اشتغال  
1 شکل گیری یا غصب مقبولیت  
2 انتقال یا اشتراک مقبولیت  
1 پاسخ به شبهه اصلح بودن صالح مقبول  
2 تحلیل مفهوم مشروعیت و رابطه آن با کارآمدی  
نتیجه گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله بررسی فقهی انتخاب اصلح و صالح مقبول با word

نهج البلاغه، 1414ق، شریف الرضی، قم، هجرت

ابن ابى جمهور، 1405ق، عوالیاللآلی، قم، سیدالشهداء علیه السلام

ابن سینا، 1406ق، الشفاء، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی

اشتهاردى، على پناه، 1417ق، مدارک العروه، تهران، دارالأسوه

اشعری، علی بن اسماعیل، 1955، کتاب اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، مصر، حموده غرابه

انصاری، مرتضی، بی تا، فرائد الأصول، قم، دفتر نشر اسلامی

باقلانی، محمدبن طیب، 1414ق، تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، بیروت، مؤسسه الکتب الثقافی

بجنوردى، سیدحسن، 1419ق، القواعد الفقهیه، قم، الهادی

بحرانى، محمد سند، 1426ق، أسس النظام السیاسی عند الإمامیه، قم، مکتبه فدک

بهبهانى، محمدباقر، 1415ق، الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریه)، قم، مجمع الفکر الإسلامی

تمیمی آمدی، عبدالواحد، 1366، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامى

جزایری، سیدمحمدجعفر، 1415ق، منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، قم، دارالکتاب جزایرى

حائرى مهرجردی، عبدالکریم، بی تا، درر الفوائد، قم، مهر

حرعاملی، محمدین حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، قم، آل البیت علیها السلام

حکیم، سیدمحسن، 1404ق، مستمسک عروه اوثقی، قم، مکتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی

ـــــ ، بی تا، نهج الفقاهه، قم، 22بهمن

حیدرى، سیدعلى نقى، 1412ق، اصول الاستنباط، قم، شوراى مدیریت حوزه علمیه قم

خوانسارى، سیداحمد بن یوسف، 1405ق، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، اسماعیلیان

خوانساری، موسی بن محمد، 1418ق، منتهی الطالب، قم، اسلامی

خوئى، سید ابوالقاسم، 1418ق، موسوعه الإمام الخوئی، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی

سبحانی، جعفر، 1420ق، رساله فی التحسین و التقبیح العقلیین، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام

سبزواری، ملاهادی، 1371، شرح منظومه، تصحیح حسن زاده آملی، تهران، ناب

صدر، سیدمحمدباقر، بی تا، بحوث فی علم الأصول، تقریر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی

ـــــ ، 1408ق، بحوث فی شرح العروه الوثقى، قم، مجمع الشهید آیت الله الصدر العلمی

طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، 1378ق، حاشیه المکاسب، قم، اسماعیلیان

غروى، محمدحسین، 1374، نهایه الدرایه، قم، سیدالشهداء علیه السلام

کلینی، محمدبن یعقوب، 1365، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه

مجلسی، محمدباقر، 1404ق، بحار الأنوار، بیروت، الوفاء

مصباح یزدی، محمدتقی، 1377، دروس فلسفه اخلاق، تهران، اطلاعات

ـــــ ، 1387، مجموعه آثار 2/5 (به سوی خود سازی)، قم، مؤسسه امام خمینی ره

مظفر، محمدرضا، بی تا، اصول الفقه، قم، اسماعیلیان

مکارم شیرازی، ناصر، 1411ق، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امیرالومنین

موسوی خمینی، سیدروح الله، 1389، صحیفه نور (نرم افزار)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره

ـــــ ، بی تا، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى ره

موسوی گلپایگانى، سیدمحمدرضا، 1412ق، الدر المنضود فی أحکام الحدود، قم، دارالقرآن الکریم

نجفى، محمدرضا، 1413ق، وقایهالأذهان، قم، آل البیت علیها السلام

چکیده

امروزه مسئله «انتخاب اصلح»، یکی از پرچالش‌ترین مسائل سیاسی بین گروه‌های مرجع سیاسی ‌است. این مقاله می‌کوشد با بررسی تطبیق دو قاعده فقهی «میسور» و «مقیس» این چالش پیچیده را طرح و نشان دهد که تنازل از فرد اصلح به صالح مقبول، با موازین فقهی مغایر است. همچنین مشروعیت انتخاب اصلح و عدم مشروعیت انتخاب صالح مقبول، ارتباط مستقیمی با بحث کارامدی دارد. بنابراین، باید برای برچیده شدن موانع کاذب مقبولیت نامزد اصلح، به‌عنوان مقدمه واجب عمل کرد. در پایان نیز، مبانی فقهی حرمت کناره‌گیری فرد اصلح از انتخابات، بررسی شده‌است

کلیدواژه‌ها: انتخاب اصلح، صالح مقبول، دفع افسد به فاسد، قاعده مقیس، قاعده میسور، قاعده اشتغال، فقه سیاسی، فقه انتخابات

مقدمه

هرچند موضوع بحث انتخاب اصلح از مباحث فقهی است که بررسی های دقیق فقهی در آن، انجام نشده است. پرسش اصلی این است که مراد از فرد اصلح چیست؟ براساس نگاه توحیدی، قدرت انحصاراً در دست خداوند است و بهره مندی از قدرت مشروع، به میزان صلاحیت در تأمین مصالح واقعی است. هر نگاهی غیر از این، به معنای شرک در قدرت مشروع و نفی ربوبیت تشریعی است. حوزه حاکمیت، مهم ترین حوزه قدرت است. قطعاً کسانی که در این جایگاه قرار می گیرند، باید بالاترین سطح سنخیت با اوصاف الهی، داشته باشند؛ زیرا تصرف ناشی از حق است. حق، ناشی از مالکیت است و مالکیت، ناشی از خالقیت است. چون خدا، خالق همه هستی است، پس مالک آن است و چون مالک آن است، پس تمام حقوق ازجمله حق حاکمیت و تصرف در امور، در اختیار خداوند است. خداوند این حق حیاتی را تنها به کسی واگذار می کند که اتصاف بیشتری به اوصاف الهی داشته باشد؛ یعنی اصلح باشد. داشتن قدرت حقیقی و مشروع، برای خلافت الهی، بالاترین ارزش است که حتی برخی از فرشتگان نیز مدعی آن شدند (بقره: 30)

این تحقیق به پرسش های ذیل پاسخ می دهد: آیا انتخاب اصلح، ضرورت فقهی دارد؟ کناره گیری فرد اصلح، به نفع دیگران به لحاظ فقهی چه حکمی دارد؟ آیا صالح مقبول، همان اصلح است؟ آیا نسبت مستقیمی بین اصلح بودن با کارآمدی وجود دارد؟

الف. مفهوم اصلح در آینه قاعده میسور

مهم ترین قاعده فقهی در بررسی امکان جایگزین اصلح، قاعده میسور می باشد

قاعده میسور می گوید: اگر نمی توانیم به تمام چیزی برسیم، نمی توان همه آن را نیز رها کرد، بلکه باید برای کسب مقدار ممکن، تلاش کرد؛ یعنی، اگر شارع به چیزی که مرکب از اجزاء، شرایط و موانعی است، امر فرمود و انجام برخی از اجزاء و شرایط آن مقدور مکلف نبود، وجوب بقیه اجزاء و شرایط، همچنان پابرجاست (بجنوردى، 1419ق، ج4، ص127) به شرط آنکه اجزاء و شرایط میسور، عرفاً همان واجب به حساب آید (خوانساری، 1418ق، ج3، ص403) و آن عمل، دارای مراتبی باشد که بر برخی از آن مراتب، عنوان میسور صدق کند. بر برخی مراتب، عنوان معسور، نه در مواردی که شارع، اجزاء و شرایط عنوان را به مثابه امر واحد غیرقابل تفکیکی اعتبار نموده باشد (مکارم شیرازی، 1411ق، ج1، ص550)

برخی، قاعده میسور را می پذیرند (انصارى، بی تا، ج2، ص497 -499)، برخی نیز در سند یا دلالت یا هر دو آن مناقشه کرده و آن را نپذیرفته اند (حکیم، بی تا، ص147؛ صدر، بی تا، ج1، ص68 و ج5، ص383؛ خویى، 1418ق، ج 5، ص186)

دلایل قاعده میسور

1 عقل و سیره عقلا: عقل می گوید: انسان به دنبال جلب مصالح و دفع مفاسد است. هرگاه نتواند تمام مصالح را به دست آورد، باید در حد امکان آن را بجوید و اگر نمی تواند از تمام مفاسد رهایی یابد، به هر میزان که می تواند ضرر را از خود دور کند. عقلا نیز بر همین سیره عمل می کنند

2 روایات: برخی از فقها (مکارم شیرازی، 1411ق، ج1، ص547)، برای اثبات این قاعده به دو روایت از پیامبر صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام تمسک کرده اند: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده اند: لایُترَک المیسور بالمعسور (ابن ابی جمهور، 1405ق، ج4، ص58). امام علی علیه السلام نیز فرمایشی مؤید قاعده میسور دارند: ما لایُدرَک کلُّه، لا یُترَک کلُّه (همان)

برخی از فقها (انصارى، بی تا، ج2، ص497)، ضعف سند این روایت را با شهرت یعنی عمل اصحاب به روایت جبران می کنند. برخی نیز (صدر، بی تا، ج5، ص383)، این دو روایت را به دلیل فقدان سند، علاوه بر اینکه از نظر کبروی خارج از محل جبران سند از طریق شهرت عملی می دانند، از لحاظ صغروی نیز عمل متقدمین به آنها را محرز نمی دانند. اما متن احادیث میسور، سبب اطمینان به صدور آن می شود و نیازی به تأکید بر سند نیست

مجرای قاعده میسور

این قاعده در انجام همه امور مطلوب یا ترک همه امور مبغوض به کار می رود، اعم از اینکه واجب، مستحب، حرام و یا مکروه باشد. این قاعده در عام استغراقی و کل حقیقی جاری می شود، اما در عام مجموعی، عام بدلی و کل جعلی جاری نمی شود. پس این قاعده بر فرد و مصداقی که دارای اجزاء نیست، قابل انطباق نیست

1 عام استغراقی به این معناست که هرگاه دستیابی به یک مجموعه، مطلوب باشد و هرکدام از افراد این مجموعه نیز دارای ارزش نفسی و مستقلی باشد، هرچه بیشتر بتوانیم افراد آن مجموعه را به دست آوریم، ارزش بیشتری را به دست آورده ایم. برای نمونه، اگر گفته شود: به همه علما احترام بگذارید، در این هنگام، احترام ما به هر عالمی، ثواب جداگانه دارد (مظفر، بی تا، ج1، ص139)

2 اما در کل حقیقی، مجموعه اجزاء تشکیل دهنده کل حقیقی، خودشان ارزش نفسی دارند و سبب استیفای بخشی از مصالح حقیقی می شوند. مثل نماز که هر جزئش دارای مصالح خاص آن است. نماز یک کلّ حقیقی است که هرکدام از اجزای آن اثری دارد که برای ما مطلوبیت نفسی دارد. بنابراین، در صورت تعذر از انجام برخی از اجزاء آن، آن کل رها نمی شود و باید به هر میزان که ممکن است، انجام شود. پس، علاوه بر صورت کامل نماز، هر میزان از اجزاء آن که قابل انجام باشد، باید انجام شود. کل های حقیقی چنین اند. بنابراین، اگر کسی چند مثقال طلا از دیگری طلب داشت، به هر میزان که میسر بود، استیفا می کند؛ زیرا هر جزئی از آن، ارزش نفسی و مستقلی دارد که در راستای هدف ما واقع می شود

3 در عام مجموعی نیز هنگامی که گفته می شود: باید به ائمه علیها السلام ایمان داشت، از قرائن می فهمیم که تنها اگر به تمام آنان ایمان داشته باشیم، مؤمن به شمار می رویم؛ یعنی ایمان به مجموع آنان لازم است و ایمان به برخی از آنان، نجات بخش نخواهد بود (مظفر، بی تا، ج1، ص140). این مسئله، همانند ضرورت دانستن تمام عناصر گذرواژه است. اگر نوزده جزء گذرواژه را بدانیم و یک جزء آن را ندانیم، سودی ندارد. در اینجا نمی توان قاعده میسور را جاری کرد؛ زیرا فایده نوزده جزء گذرواژه برای باز کردن قفل، به همان اندازه ارزش صفر جزء است

4 در عام بدلی یکی از افراد حکم یا مفهوم عامی، برای تحقق آن کافی است. مثلاً، هنگامی که می گویند: عددی را در نظر بگیر! می توانید هر عددی را در نظر بگیرید؛ ولی هنگامی که یک عدد را در نظر گرفتید، فرمان را انجام داده اید. در عام بدلی، ویژگی هیچ یک از افراد، نقشی در انجام عمل ندارد و تمام افرادی که می توانند مورد توجه واقع شوند، از نظر کسی که امر کرده است، الغاء خصوصیت شده اند. در اینجا نیز قاعده میسور جاری نمی شود؛ زیرا هرکدام از افراد، صرف نظر از ویژگی خاص آن فرد، وابسته حکم است. با انجام یک مورد، امر محقق شده است و ازاین رو، بحث معسور و میسور معنا ندارد (مظفر، بی تا، ج1، ص140)

5 کل جعلی نیز مجموعه ای از اجزاء است که هرکدام از آنها به طور نفسی، ارزشی در راستای هدف خاص ما ندارند، ولی با در کنار هم قرار گرفتن، یک کل جدیدی تولید می شود که در راستای هدف است. مثلاً، اجزاء یک رایانه، یک کل جعلی را تشکیل می دهند. در اینجا نمی توان گفت: اگر نتوان تمام اجزاء رایانه را داشت، خوب است که بعضی از اجزاء آن را داشته باشیم. نیاز به رایانه، به سبب کارکرد خاص آن است، نه اثر برخی از اجزاء آن. در اینجا نیز قاعده میسور جاری نمی شود

بنابراین، در دو مورد عام استغراقی و کل حقیقی، قاعده میسور جاری می شود، اما هیچ یک از موارد عام مجموعی، عام بدلی و کل جعلی بستر جریان قاعده میسور نیست

الفاظ و معانی جزئی خارجی

الفاظی با معانی کلی وجود دارد که هرگاه به کار رود، می تواند به افراد متعددی اشاره داشته باشد (ابن سینا، 1406ق، ج 1، ص195). مانند لفظ صالح یا واجب الوجود یا اصلح. برخی از الفاظی که معنای کلی دارند، با اینکه امکان صدق بر افراد متعدد دارند، اما در کاربرد صحیح، بیش از یک مصداق ندارند. مثلاً، لفظ واجب الوجود تنها بر الله صدق می کند و استفاده از آن برای مصداقی غیر از الله خطاست. مواردی از کاربرد معانی وابسته به ترینها نیز به همین گونه است. برای نمونه، هنگامی که یک نفر در مجموعه ای در یک ویژگی از بقیه ترین است، در این هنگام کاربرد معنایی مانند صالح ترین یک مصداق بیشتر ندارد. این گونه الفاظ الفاظی است که معنای جزئی خارجی دارند. بنابراین، واجب الوجود، امکان ندارد که به نحو صحیحی به کار برود و در عین حال، مصداق حقیقی (نه فرضی) غیر از الله داشته باشد. همچنین، هنگامی که در مجموعه خاصی لفظ صالح ترین به کار رود و مصداق حقیقی آن یک نفر باشد، این لفظ نیز دارای معنای جزئی خارجی خواهد بود

قاعده میسور، در معنای الفاظ جزئی خارجی هم به کار نمی رود؛ زیرا معانی جزئی خارجی، دارای اجزایی با ارزش نفسی و مستقل یا مصادیق یا حتی مراتب وجودی نیست، بلکه الفاظی متواطی هستند. ازاین رو، مجرای قاعده میسور، عام استغراقی یا کل حقیقی است و ضرورت رأی دادن به نامزد اصلح، معنای جزئی خارجی و از مواردی است که قاعده میسور در آن جاری نمی شود

بررسی نقطه انحراف و مغالطه در جریان قاعده میسور بر نامزد اصلح

 دانلود مقاله بررسى تاریخى و تفسیرى حــادثه افــک با word دارای 38 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله بررسى تاریخى و تفسیرى حــادثه افــک با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه دانلود مقاله بررسى تاریخى و تفسیرى حــادثه افــک با word

چـکیده    
مقدمه    
1 نزول آیات افک    
نقد روایات    
2 توجیه داستان ماریه    
3 تطبیق حادثه با آیات افک    
4 اتهام به عایشه    
5 نقد داستان    
کتاب نامه    

بخشی از منابع و مراجع پروژه دانلود مقاله بررسى تاریخى و تفسیرى حــادثه افــک با word

1 قرآن کریم

2 ابن ابى الحدید مدائنى، عبد الحمید (م 656)، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1385 ق

3 ابن اثیر، على بن ابى الکرم (م 630)، اسد الغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربى، [بى تا]

4 ابن اثیر، مبارک بن محمد (م 606)، النهایه فى غریب الحدیث و الاثر، نحقیق طاهر احمد زاوى و محمود محمد طناحى، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1367

5 ابن ادریس حلى، محمد بن احمد (م 598)، منتخب التبیان، به کوشش مهدى رجایى، قم، کتابخانه مرعشى نجفى، 1409 ق

6 ابن جوزى، عبدالرحمان بن على (م 597)، صفه الصفوه، بیروت، دارالفکر، [بى تا]

7 ابن حجر، احمد بن احمد بن محمد (م 973)، الصواعق المحرقه على اهل الرفض و الضلال و الزندقه، تحقیق عبدالرحمان ترکى و کامل محمد خراط، بیروت، مؤسسه الرساله، 1997 م

8 ابن حجر، احمد بن على (م 852)، الإصابه فى تمییز الصحابه، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1328 ق

9 ابن داود حلى، حسن بن على (م 707)، رجال، نجف، مطبعه الحیدریه، [بى تا]

10 ابن سعد، محمد بن سعد (م 230)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410ق

11 ابن شَبَّه نُمیرى بصرى، عمر (م 262)، تاریخ المدینه المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، [بى تا]

12 ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على (م 588)، مناقب آل ابى طالب، قم، چاپخانه علمیه، [بى تا]

13 ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله (م. 463)، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، تحقیق على محمد ابجاوى، بیروت، دارالجبل، 1412ق

14 ابن فارس، ابو الحسین احمد (م 395)، معجم مقائیس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1404ق

15 ابن کثیر دمشقى، ابو الفداء اسماعیل (م 774)، البدایه و النهایه، تحقیق گروهى، بیروت، دارالکتب العلمیه، [بى تا]

16 ابن کثیر دمشقى، ابو الفداء اسماعیل (م 774)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالمعرفه، 1409ق

17 ابن منظور، محمد بن مکرم (م 711)، لسان العرب، تحقیق على شیرى، داراحیاء التراث العربى، 1408 ق

18 ابن هشام، عبدالملک حمیرى (م 218)، السیره النبویه، تحقیق گروهى، بیروت، دارالمعرفه، [بى تا]

19 ابوالفتوح رازى، حسین بن على نیشابورى (م نیمه اول قرن 6)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، کوشش محمد جعفر یاحقى و محمد مهدى ناصح، مشهد، آستان قدس رضوى، 1368

20 ابو الفرج اصفهانى، (م 356)، الاغانى، تحقیق عبدالعلى مهنا و سمیر جابر، بیروت، دارالفکر، 1407 ق

21 استرآبادى نجفى، سید شرف الدین (م قرن 10)، تأویل الآیات الطاهره، تحقیق مدرسه امام مهدى (عج)، قم، مدرسه امام مهدى (عج)، 1407ق

22 بحرانى، سید هاشم (م 1107)، البرهان فى تفسیر القرآن، بیروت، دارالهادى، 1412ق

23 بخارى، محمد بن اسماعیل (م 256)، صحیح، تحقیق قاسم شمّاعى رفاعى، بیروت، دارالعلم، 1407ق

24 بلاذرى، احمد بن یحیى (م 279)، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودى، بیروت، مؤسسه الأعلمى، 1394ق

25 بوطى، محمد سعید رمضان، فقه السیره النبویه، مع موجز لتاریخ الخلافه الراشده، بیروت، دارالفکر المعاصر و دمشق، دارالفکر، 1411ق

26 بیهقى نیشابورى، احمد بن الحسین (م 458)، دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه، تصحیح عبدالمعطى قلعجى، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1405ق

27 تبریزى، میرزا جواد، صراط النجاه، (استفتاءات خویى)، دفتر نشر برگزیده، 1416ق

28 جصاص، احمد بن على رازى (م 370)، احکام القرآن، بیروت، دار الکتاب العربى، [بى تا]

29 حاکم نیشابورى، محمد بن عبدالله (م 405)، المستدرک على الصحیحین، بیروت، دارالمعرفه، [بى تا]

30 حلبى، على بن برهان الدین (م 1044)، السیره الحلبیه، بیروت، دار احیاء التراث العربى، [بى تا]

31 حلى، حسن بن یوسف (م 726)، اجوبه مسائل المهنائیه، قم، مطبعه الخیام، 1401ق

32 حموى، یاقوت بن عبدالله (م 626)، معجم البلدان، بیروت، دارالاحیاء التراث العربى، 1399ق

33 حویزى، عبد على بن جمعه العروسى (م 1112)، نور الثقلین، تعلیقه هاشم رسولى محلاتى، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1410 ق

34 خازن بغدادى صوفى، على بن محمد بن ابراهیم (م 725)، باب التأویل فى معانى التنزیل، بیروت، دارالفکر، 1399 ق

35 خلیفه بن خیاط (م 240)، الطبقات، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، 1414ق

36 ذهبى، محمد بن احمد (م 748)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق گروهى، بیروت، مؤسسه الرساله، 1410 ق

37 راغب اصفهانى، حسین بن محمد (م 502)، مفردات الفاظ القرآن فى غریب القرآن، تحقیق محمد سید گیلانى، تهران، مکتبه المرتضویه، 1362

38 راوندى، سعید بن هبه الله (م 573)، فقه القرآن، تحقیق سید احمد حسینى، قم، کتابخانه مرعشى نجفى، 1399 ق

39 زمخشرى، محمود بن عمر(م538)، اساس البلاغه، تحقیق عبدالرحیم محمود، قم، دفتر تبلیغات اسلامى

40 زمخشرى، محمود بن عمر(م538)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربى، 1406ق

41 سمهودى، على بن احمد (م 911)، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفى، تحقیق محمد محیى الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، [بى تا]

42 سهیلى، عبد الرحمن (م 581)، الروض الاُنُف، تحقیق عبد الرحمن الوکیل، بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1412 ق

43 سید مرتضى، على بن الحسین (م 436)، امالى سید مرتضى، قم، کتابخانه مرعشى نجفى، 1403 ق

44 سیورى، مقداد بن عبدالله (م 826)، کنز العرفان فى فقه القرآن، تعلیق محمد باقر شریف، تهران، مکتبه المرتضویه، 1343

45 سیوطى، جلال الدین (م 911)، الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه مرعشى نجفى، 1404 ق

46 شُبّر، عبد الله، الجوهر الثمین

47 شبیرى، محمد جواد، «نقد اعلام المکاسب»، مجله نور علم، شماره 19، 21 و 23

48 شوشترى، قاضى نورالله (م 1019)، الصوارم المهرقه، تصحیح سید جلال الدین محدث ارموى، تهران، چاپخانه نهضت، 1367

49 صدوق، محمد بن على (م 381)، الخصال، تحقیق على اکبر غفارى، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1403 ق

50 صنعانى، عبد الرزاق بن همام (م 211)، مصنف، تحقیق حبیب الرحمن اعظمى، المجلس العلمى، [بى تا]

51 طباطبایى، سید محمد حسین (م 1402)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1392 ق

52 طبرانى، سلیمان بن احمد (360)، المعجم الکبیر، تحقیق حمدى عبدالمجید اسلفى، بیروت، داراحیاء التراث العربى (افست قاهره)، [بى تا]

53 طبرسى، على بن فضل (م 548)، اعلام الورى بأعلام الهدى، تهران دارالکتاب الاسلامیه، [بى تا]

54 طبرسى، على بن فضل (م 548)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق هاشم رسولى محلاتى و فضل الله یزدى، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق

55 طبرى، محمد بن جریر (م 310)، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث العربى، [بى تا]

56 طوسى، محمد بن حسن (م 460)، التبیان فى تفسیر القرآن، کوشش احمد حبیب قصیر عاملى، بیروت، دار احیاء التراث العربى، [بى تا]

57 طوسى، محمد بن حسن (م 460)، عده الأصول، تحقیق محمد رضا انصارى، قم، ستاره، 1417ق

58 فخررازى، محمد بن عمر قرشى طبرستانى (م 606)، التفسیر الکبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربى، [بى تا]

59 فرید گلپایگانى، بینات الفرید، تهران، افست مروى، 1399ق

60 فیض کاشانى، محمد محسن (م 1091)، الصافى، مشهد، دار المرتضى، [بى تا]

چـکیده

بر پایه اخبار موجود، دو تن از همسران رسول خدا(صلى الله علیه وآله) متهم به زنا شدند که روایات هر یک با تفاوت ها و گاه تعارض هایى روبه روست. خلط اخبار مربوطه، و نیز نزاع هاى فرقه اى، به پیچیده تر شدن این مسئله کمک کرده است. این نوشتار اخبار آن دو حادثه را با نگاهى انتقادى، بررسى کرده و بر اساس روایاتِ شأن نزول، شواهدى از آیات 11 ـ 26 سوره مبارکه نور و قراین تاریخى، نزول آیات افک را در دفاع از شخص رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و مبارزه با منافقان مدینه در خصوص اتهام زنا به عایشه دانسته است. اما این حادثه بعدها دستاویزى براى بزرگ نمایى عایشه و به نوعى مبارزه با امیر مؤمنان امام على(علیه السلام) شد و در دامن تعصبات مذهبى رشد کرد

واژگان کلیدى: افک، همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله)، عایشه و ماریه

مقدمه

حادثه افک در دوره رسول خدا(صلى الله علیه وآله) با نفاق و گروه منافقان پیوند خورده است. آنان براى رسیدن به اهداف خود در زمینه هاى تخریب و سمپاشى، شایعه پردازى و تخریب شخصیت، و حتى کشتن شخص پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) فعالیت مى کردند که بسیارى از آن ها با افشاگرى قرآن و رهبرى پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) دفع مى شد. منافقان در بازگشت از جنگ بنو مُصْطَلِق توطئه خطرناک افک را طراحى کردند. که نتیجه آن، انتشار شایعه افک بود. پذیرش آن در اجتماع مسلمانان موجب انزواى سیاسى اجتماعى پیامبر(صلى الله علیه وآله) و از دست دادن مقبولیت و پایگاه اجتماعى آن حضرت مى شد، که در این صورت امکان رهبرى جامعه وجود نداشت. در حقیقت، ماجراى افک اساسى ترین توطئه داخلى منافقان بر ضد حکومت نبوى (صلى الله علیه وآله) بود که جز اندک مردم هوشیار، همه را همراه توطئه گران به کام سرزنش الهى کشاند

پیکان توطئه در این حادثه، شخص پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله) را هدف گرفت، لذا آیات افک در دفاع از رسالت نازل شد. همراهى عایشه با صفوان بن مُعَطَّل بهانه اى براى تخریب شخصیت رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بود که نزول آیات افک این بهانه را از دست منافقان گرفت. از این رو اثبات نزول آیات افک درباره عایشه فضیلتى بیش از پاکدامنى او را نمى رساند و این مورد اتفاق فرقه هاى اسلامى است، همان گونه که رد آن، بیان گر فساد اخلاقى عایشه نیست و کسى از شیعه امامیه عایشه را به فساد اخلاق نمى شناسد.3 هم چنین اثبات پاکدامنى او بیان گر سلامت وى در همه ابعاد زندگى، از جمله مسئله امامت و حتى دیگر فضایل اخلاقى نیست

حدیث افک از بحث هاى مهم و مشکل تاریخ اسلام است که با گرایش هاى مذهبى و مباحث تفسیرى، کلامى، فقهى و رجالى پیوند جدّى خورده و گرایش هاى مذهبى ـ سیاسى آن را پیچیده تر کرده است. راویان اخبار، حادثه افک را با گرایش هاى مختلفى روایت کرده اند و عایشه نیز که نقش محورى در این حادثه دارد، از موقعیت پیش آمده بهره بردارى کامل نموده با برداشت هاى خاص خود از اسلام، وحى و نبوت به بیان آن حادثه پرداخته است. او در این ماجرا و دیگر حوادث، بیش از آن که به اطرافش توجه داشته باشد از خود سخن گفته است و شاید همین باعث شده تا اهل سنت آیات افک را از فضایل وى بشمارند5 و برخى از شیعیان اصل داستان را درباره وى انکار کنند.6 کتاب ها و مقاله هایى که درباره حادثه افک تألیف شده یکى از این دو هدف مزبور را دنبال کرده اند. برخى از این تألیف ها عبارت اند از

خبر الافک، مدائنى، على بن محمد (م 225 ق);

الرد على اهل الافک، ظاهرى، ابوسلیمان اصفهانى، داود بن على بن خلف کوفى (م 270 ق);

حدیث الافک، ابن هیثم دیر عاقولى، عبد الکریم (م 278 ق);

حدیث الافک، معافرى، ابوبکر محمد بن عبد الله بن عربى (م 543 ق);

تنزیه عائشه عن الفواحش العظیمه، نصرالدین عبد الجلیل بن محمد قزوینى (م بعد از 556 ق);

حدیث الافک، مقدسى، عبد الغنى (م 600ق);

حدیث الافک، مرتضى عاملى، جعفر (دامت افاضاته);

حدیث الافک، ابن دیزل، ابراهیم بن حسین کسائى;

شرح حدیث الافک، عبدالله بن سعد بن ابى جمره ازدى (م 675 ق)

پیش از آغاز بحث، آیات مربوط به این حادثه را مرور کنیم

إِنَّ الَّذِینَ جَآءُو بِالاِْفْکِ عُصْبَهٌ مِّنکُمْ لاَ تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّکُم بَلْ هُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ لِکُلِّ امْرِى مِّنْهُم مَّا اکْتَسَبَ مِنَ الاِْثْمِ وَ الَّذِى تَوَلَّى کِبْرَهُو مِنْهُمْ لَهُو عَذَابٌ عَظِیمٌ * لَّوْلاَ إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَـتُ بِأَنفُسِهِمْ خَیْرًا وَ قَالُواْ هَـذَآ إِفْکٌ مُّبِینٌ * لَّوْلاَ جَآءُو عَلَیْهِ بِأَرْبَعَهِ شُهَدَآءَ فَإِذْ لَمْ یَأْتُواْ بِالشُّهَدَآءِ فَأُوْلَـلـِکَ عِندَ اللَّهِ هُمُ الْکَـذِبُونَ * وَ لَوْلاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُو فِى الدُّنْیَا وَالاَْخِرَهِ لَمَسَّکُمْ فِى مَآ أَفَضْتُمْ فِیهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ * إِذْ تَلَقَّوْنَهُو بِأَلْسِنَتِکُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْوَاهِکُم مَّا لَیْسَ لَکُم بِهِ ى عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُو هَیِّنًا وَ هُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِیمٌ * وَ لَوْلاَ إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا یَکُونُ لَنَآ أَن نَّتَکَلَّم بِهَـذَا سُبْحَـنَکَ هَـذَا بُهْتَـنٌ عَظِیمٌ * یَعِظُکُمُ اللَّهُ أَن تَعُودُواْ لِمِثْلِهِ ى أَبَدًا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ * وَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الاَْیَـتِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ * إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَـحِشَهُ فِى الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِى الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَهِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ * وَ لَوْلاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُو وَ أَنَّ اللَّهَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ * یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَ تِ الشَّیْطَـنِ وَ مَن یَتَّبِعْ خُطُوَ تِ الشَّیْطَـنِ فَإِنَّهُو یَأْمُرُ بِالْفَحْشَآءِ وَ الْمُنکَرِ وَلَوْلاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُو مَا زَکَى مِنکُم مِّنْ أَحَد أَبَدًا وَ لَـکِنَّ اللَّهَ یُزَکِّى مَن یَشَآءُ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ * وَ لاَ یَأْتَلِ أُوْلُواْ الْفَضْلِ مِنکُمْ وَ السَّعَهِ أَن یُؤْتُواْ أُوْلِى الْقُرْبَى وَالْمَسَـکِینَ وَ الْمُهَـجِرِینَ فِى سَبِیلِ اللَّهِ وَ لْیَعْفُواْ وَلْیَصْفَحُواْ أَلاَ تُحِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ * إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَـتِ الْغَـفِلَـتِ الْمُؤْمِنَـتِ لُعِنُواْ فِى الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَهِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ * یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُم بِمَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ * یَوْمَـلـِذ یُوَفِّیهِمُ اللَّهُ دِینَهُمُ الْحَقَّ وَ یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ * الْخَبِیثَـتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَـتِ وَ الطَّیِّبَـتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَـتِ أُوْلَـلـِکَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُم مَّغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ;7 در حقیقت، کسانى که آن بهتان (داستان افک) را (در میان) آوردند، دسته اى از شما بودند. آن (تهمت را شرّى) براى خود تصور مکنید براى شما در آن مصلحتى (بوده) است. براى هر مردى از آنان (که در این کار دست داشته) همان گناهى است که مرتکب شده است، و آن کسى از ایشان که قسمت عمده آن را به گردن گرفته است عذابى سخت خواهد داشت.* چرا هنگامى که آن (بهتان) را شنیدید، مردان و زنان مؤمن گمان نیک به خود نبردند و نگفتند: «این بهتانى آشکار است»؟ * چرا چهارگواه بر (صحت) آن (بهتان) نیاوردند؟ پس چون گواهان (لازم) را نیاورده اند، اینانند که نزد خدا دروغگویانند. * و اگر فضل خدا و رحمتش در دنیا و آخرت بر شما نبود، قطعاً به (سزاى) آنچه در آن به دخالت پرداختید، به شما عذابى بزرگ مى رسید. * آنگاه که آن (بهتان) را از زبان یکدیگر مى گرفتید و با زبانهاى خودچیزى را بدان علم نداشتید، مى گفتید و مى پنداشتید که کارى سهل و ساده است با اینکه آن (امر) نزد خدا بس بزرگ بود. * و (گرنه) چرا وقتى آن شنیدید نگفتید: براى ما سزاوار نیست که در این (موضوع) سخن گوییم. (خداوندا،) تو منزهى، این بهتانى بزرگ است. * خدا اندرزتان مى دهد که هیچ گاه دیگر مثل آن را ـ اگر مؤمنید ـ تکرار نکنید. * و خدا براى شما آیات (خود) را بیان مى کند، و خدا داناى سنجیده کار است. * کسانى که دوست دارند که زشتکارى در میان آنان که ایمان آورده اند، شیوع پیدا کند، براى آنان در دنیا و آخرت عذابى پر درد خواهد بود، و خدا(ست که) مى داند و شما نمى دانید. * و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود و اینکه خدا رئوف و مهربان است (مجازات سختى در انتظارتان بود). * اى کسانى که ایمان آورده اید، پاى از پى گامهاى شیطان منهید، و هر کس پاى بر جاى گامهاى شیطان نهد (بداند که) او به زشتکارى و ناپسند وا مى دارد، و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود، هرگز هیچ کس از شما پاک نمى شد، ولى (این) خداست که هر کس را بخواهد پاک مى گرداند و خدا(ست که) شنواى داناست. * و سرمایه داران و فراخ دوستان شما نباید از دادن (مال) به خویشاوندان و تهیدستان و مهاجران راه خدا دریغ ورزند، و باید عفو کنند و گذشت نمایند. مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزنده مهربان است. * بى گمان، کسانى که به زنان پاکدامن بى خبر (از همه جا) و با ایمان نسبت زنا مى دهند، در دنیا و آخرت لعنت شده اند، و براى آنها عذابى سخت خواهد بود، * در روزى که زبان و دستها و پاهایشان، بر ضد آنان براى آنچه انجام مى دادند، شهادت مى دهند. * آن روز خدا جزاى شایسته آنان را به طور کامل مى دهد و خواهند دانست که خدا همان حقیقت آشکار است. * زنان پلید براى مردان پلیدند، و مردان پلید براى زنان پلید، و زنان پاک براى مردان پاکند، و مردان پاک براى زنان پاک. اینان از آنچه درباره ایشان مى گویند برکنارند، براى آنان آمرزش و روزى نیکو خواهد بود

از آیات مبارکه بالا استفاده مى شود که

1 اتهام به یکى از همسران رسول خدا (صلى الله علیه وآله) متوجه بوده است;

2 جمعیتى، هم فکر و هم داستان براى انتشار شایعه افک، دست اندرکار بودند;

3 انتشار شایعه افک درسطح وسیع و نقل دهان به دهان;

4 طراح شایعه یک نفر و آن هم مرد بوده است;

5 گسترش فحشا از اهداف نخستین شایعه پراکنان بود;